Xwè 17 wɛ nɔ ce ɖó bo jì mì ɖò 1960. Tɔ́ ce ko jó nɔ ce dó cobɔ è jì mì. Nɔ ce kpo nyì kpo nɔ kpɔ́ xá mɛjitɔ́ tɔn lɛ ɖò Burg, toxo kpɛví République démocratique allemande alǒ Allemagne de l’Est ɖ’ayǐ tɔn tɔn ɖé wɛ. Mɛ gègě ɖi nǔ ɖɔ Mawu ɖě kún tíìn ó, bɔ xwédo mǐtɔn lɔmɔ̌ ɖi nǔ ɖokpo ɔ. Nǔtí nyí Mawu nú mǐ ǎ.

Ee un ɖò susu wɛ é ɔ, nɔ ce tɔ́ kpé nukún dó wǔ ce. É nɔ zɔ́n azɔ̌ gègě mì, ɖi atín lɛ jí sísɛ́ mì dó bonu má jla ala nú ye. Ðó un nyí yɔkpɔvu ɖé wutu ɔ, azɔ̌ enɛ lɛ wiwa nɔ víví nú mì. Un vo ɖò gbɛzán ce mɛ bo lɛ́ ɖó awǎjijɛ.

Nǔ baɖabaɖa ɖé jɛ gbè ɖokpo hwenu e un ɖó xwè tɛnwe é. Xɔ wegɔ ɔ wɛ un bɛ́ ɖò wemaxɔmɛ tlolo. Un lɛkɔ ja xwé é ɔ, un xá kuláan sín gan gijagija e è nɔ ylɔ ɖɔ pylône é ɖé jí. Ee un ɖò aga yì wɛ bo ɖó mɛtlukpo tantɔn mɔ̌ dó kɔ́mɛ é ɔ, kuláan gbí mì syɛnsyɛn bɔ un ba nyiɖée kpo. Hwenu e un wá fɔ́n ɖò dotóoxwé é ɔ, un sɔ́ sixu zé awa ce lɛ ǎ. Awa ce lɛ fyɔ tawun bo bló agada manyaa, b’ɛ byɔ ɖɔ è ni sɛ́n awa wè lɛ bǐ bonu aɖivɛ̌ ni ma wá byɔ hun ce mɛ ó. Lee a sixu ko lin ɖó é ɔ, nɔ ce kpo mɛjitɔ́ tɔn lɛ kpo byɔ lele mɛ. É ɖò mɔ̌ có, ɖó un kpò ɖò vǔ wutu ɔ, un mɔ nukúnnú jɛ nǔ e awa ma ɖó na wá wà dó gbɛzán ce wu é mɛ bǐ mlɛ́mlɛ́ ǎ.

Ee un gosin dotóoxwé gudo é ɔ, un lɛ́vɔ bɛ́ azɔ̌mɛ. Yɔkpɔvu lɛ nɔ cá nú mì, nɔ ɖedó mì, bo nɔ nyì nǔ dó mì ɖó un sixu jɛ ahwan dó nyiɖée jí ǎ wutu. Alǎnnú e ye nɔ ɖɔ nú mì lɛ é kpo gǎn e ye nɔ bló é kpo nɔ mɛ̀ mì tawun. Gudo mɛ ɔ, è wá sɛ́ mì dó Wemaxɔmɛ Wɔ̌nɖowǔnanɔ lɛ Tɔn Birkenwerder Tɔn, bɔ yɔkpɔvu wɔ̌nɖowǔnanɔ lɛ nɔ nɔ finɛ. Ðó wemaxɔmɛ ɔ lín dó xwé wutu ɔ, nɔ ce kpo mɛjitɔ́ tɔn lɛ kpo nɔ sixu mɔ akwɛ bo wá kpɔ́n mì ǎ. Enyi mǐ yí azǎn ɔ jɛn un nɔ mɔ ye. Xwè wǒ e bɔ d’ewu lɛ é mɛ ɔ, un nɔ kpɔ́ xá nɔ ce kpo mɛjitɔ́ tɔn lɛ kpo ǎ.

Un kplɔ́n bo nɔ wà nǔ gègě kpo afɔ ce lɛ kpo. A sixu dó nukún lee afɔví towe lɛ na hɛn gǎfu alǒ cíví bɔ a na dó ɖu nǔ na gbɔn é na ko cí é mɛ kpɔ́n à? Un tɛnkpɔn bo kpé nǔ mɔhun wu. Un lɛ́vɔ kplɔ́n bo nɔ zán afɔ ce lɛ dó klɔ́ nu mɛ bo nɔ lɛ́ zán dó vún ɖa na. Nú un ɖò xó ɖɔ nú mɛ lɛ wɛ ɔ, un tlɛ nɔ jɛ  afɔ bló d’emɛ jí. Nugbǒ ɔ, afɔ ce lɛ wá huzu alɔ ce lɛ.

Hwenu e un jɛ winnyawinnya jí é ɔ, un yí wǎn nú nùnywɛ xwitixwiti sín wema lɛ xixa. Hweɖelɛnu ɔ, un nɔ ba na ɖó awa e nùnywɛ xwitixwiti ɖetɔ́n lɛ é, bo na dó sixu wà nǔ bǐ. Un jɛ azɔ nu jí hwenu e un ɖó xwè 14 é. Un lin ɖɔ é na d’alɔ mì bɔ na nɔ ɖeji dó nyiɖée wu bo na lɛ́ cí mɛ bǐ ɖɔhun. É cí ɖɔ un ɖò ɖiɖɔ wɛ ɖɔ: ‘Ɛɛn, nyì lɔ hɛn ɔ un na bló. Mɛxo lɛ mɛ wɛ azɔnutɔ́ lɛ ɖè, enyi ye ɖó awa kpo ye gbɔ kpo ɔ nɛ.’

Un hɛn alɔnu ce ján bo nɔ ɖ’alɔ ɖò ɖagbewanúmɛ sín azɔ̌ lɛ mɛ. Un byɔ tutoblonunu mɛ winnyawinnya lɛ tɔn e Acɛkpikpa nɔ d’alɔ, bɔ è nɔ ylɔ ɖɔ Jeunesse libre allemande é mɛ, bo nyí wěgbojinɔtɔ́ nú mɛ e ɖ’emɛ ɖò lɛdo ɔ mɛ lɛ é. Un lɛ́vɔ byɔ hanjigbɛ́ ɖé mɛ, nɔ wlan xó lómílómí lɛ, bo ɖ’alɔ ɖò lɔnyiji-lɔnfɔnkan sín ayihun wɔ̌nɖowǔnanɔ lɛ tɔn lɛ mɛ. Ee un kplɔ́n azɔ̌ ɖé gudo é ɔ, un jɛ azɔ̌ wà jí ɖò azɔ̌xwé ɖé ɖò toxo mǐtɔn mɛ. Un ɖò susu wɛ é ɔ, un nɔ dó nǔ e nɔ nɔ awa ce lɛ domɛ é bléblé, ɖó un ba na nyí mɛ e nǔ bǐ sɔgbe na é.

Un ɖò te kpɔ́n pípan e na dó yì azɔ̌mɛ é gbè ɖokpo, bɔ nya ɖé sɛkpɔ mì. É kanbyɔ mì ɖɔ nyì ka lin ɖɔ Mawu sixu bló bɔ awa ce lɛ na lɛ́vɔ jɛ tɛn yetɔn mɛ à jí. Un ɖi ǎ. Nugbǒ wɛ ɖɔ un ba ɖɔ awa ce lɛ ni lɛ́ jɛ tɛn yetɔn mɛ, amɔ̌, un mɔ ɖɔ nǔ mɔhun kún sixu jɛ gbeɖé ó! Un ko kudeji ɖɔ Mawu ɖě kún tíìn ó. Sín hwenɛnu ɔ, un sɔ́ nɔ ba na xò gò nya enɛ ǎ.

Táan ɖé lɛ gudo ɔ, azɔ̌gbɛ́ ce ɖé ɖɔ nyì ni kplá emi nú mǐ na yì ba mɛ emitɔn lɛ kpɔ́n. Hwenu e mǐ ɖò kafée nu wɛ é ɔ, mɛjitɔ́ tɔn lɛ jɛ xó ɖɔ dó Jehovah Mawu wu jí. Azɔn nukɔntɔn e un sè ɖɔ Mawu ɖó nyikɔ ɖé é nɛ. (Ðɛhan 83:18, nwt) Amɔ̌, un ɖɔ dó ayi mɛ ɖɔ: ‘Mawu ɖě sixu tíìn ǎ, é na bo ɖó nyikɔ ɖebǔ ɔ nɛ. Un na xlɛ́ mɛ elɔ lɛ ɖɔ adingban ɖó wɛ ye ɖè.’ Un ganjɛ linlin ce lɛ wu, bo yí gbè bɔ mǐ na ɖɔ xó ɖó kpɔ́ dó Biblu jí. Amɔ̌, é kpaca mì ɖɔ un kún kpéwú bo ɖexlɛ́ ɖɔ Mawu ɖě kún tíìn ó ó.

Hwenu e mǐ ɖò nǔɖɔɖ’ayǐ Biblu tɔn lɛ ba dò na wɛ é ɔ, linlin e un ɖó ɖɔ Mawu ɖě kún tíìn ó é jɛ ɖyɔɖyɔ jí. Nǔɖɔɖ’ayǐ Mawu tɔn gègě tíìn bɔ è wlan ye é ɔ, xwè kanweko alǒ afatɔ́n mɔkpan ko wá yì có, ye ka jɛnu. Ðò Biblu kplɔnkplɔn lɛ ɖokpo hwenu ɔ, mǐ jlɛ́ ninɔmɛ e mɛ gbɛ̀ ɔ ɖè dìn lɛ é dó nǔɖɔɖ’ayǐ e ɖò Matie wemata 24, Luki wemata 21, kpo 2 Timɔtée wemata 3 kpo mɛ lɛ é wu. Ði lee nǔ e ɖò azinzɔnnɔ ɖé wà wɛ lɛ é sixu d’alɔ dotóo ɖé, b’ɛ na tuùn azɔn e jɛ wɛ é ɖè tawun é gbɔn é ɖɔhun ɔ, nǔ ɖěɖee wu nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ lɛ ɖɔ xó dó lɛ é d’alɔ mì, bɔ un tuùn ɖɔ hwenu e Biblu ylɔ ɖɔ “azǎn gudogudo tɔn lɛ” é wɛ mǐ ko ɖè. * É jiwǔ tawun nú mì. Nǔɖɔɖ’ayǐ enɛ lɛ ɖò jijɛ wɛ ɖò awɔntín ce nu.

Un kudeji ɖɔ nugbǒ ɔ kplɔ́n wɛ un ɖè. Un jɛ ɖɛ xò sɛ́dó Jehovah Mawu jí, bɔ un ko nu azɔ tawun nú xwè wǒ jɛji có, un jó azɔ nunu dó. Un gbɛkan dó Biblu kplɔnkplɔn ɔ nu nú xwè ɖokpo mɔ̌. Bɔ ɖò 27 Avril 1986 ɔ, un bló baptɛm ɖò nǔglɔ ɖò wǔlɛdo  (baignoire) ɖé mɛ, ɖó è gbɛ́ Kúnnuɖetɔ́ lɛ sín azɔ̌ hwenɛnu ɖò Allemagne de l’Est wutu.

Ðó è gbɛ́ azɔ̌ mǐtɔn wutu ɔ, mǐ nɔ kplé ɖò gbɛ̌ta klewun klewun lɛ mɛ ɖò nǔglɔ ɖò xwé lɛ gbè, bɔ nùɖitɔ́ hàtɔ́ kpɛɖé jɛn un tuùn. Un ɖó nukún tɔn ǎ, bɔ Acɛkpikpa lɛ yí gbè nú mì bɔ un na yì Allemagne de l’Ouest; è gbɛ̀ azɔ̌ Kúnnuɖetɔ́ lɛ tɔn ɖò finɛ ǎ. Azɔn nukɔntɔn ɔ nɛ ɖò gbɛ̀ ce mɛ bɔ un kpéwú bo yì kpléɖókpɔ́ ɖaxó lɛ bo mɔ nɔví sunnu lɛ kpo nɔví nyɔnu lɛ kpo afatɔ́n mɔkpan. Nǔ bunɔ ɖé wɛ enɛ nyí nú mì.

Dǒ Berlin Tɔn j’ayǐ gudo é ɔ, è yí gbè nú azɔ̌ Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn lɛ tɔn. Mǐ wá vo lo bo na sɛ̀n Jehovah Mawu. Un ba bo na ɖó alɔ ɖò Mawuxóɖiɖɔzɔ́ ɔ mɛ hú ɖ’ayǐ tɔn. É ɖò mɔ̌ có, un nɔ ɖi xɛsi dó mɛ e un ma tuùn ǎ lɛ é sisɛkpɔ wu. Ðó un nyí wɔ̌nɖowǔnanɔ bo ka lɛ́ zán yɔkpɔvumɛ ce gègě ɖò wɔ̌nɖowǔnanɔ lɛ sín xwé ɖé gbè wutu ɔ, un nɔ mɔ ɖɔ un kún nyí nùɖewánu ó. Amɔ̌, ɖò 1992 ɔ, un tɛ́n ganxixo 60 zinzan dó ɖɔ Mawuxó na ɖò sun ɖokpo mɛ kpɔ́n. É kpa mì bɔ un mɔ awǎjijɛ ɖ’emɛ tawun. Enɛ wu ɔ, un ɖɔ ɖɔ un na nɔ bló mɔ̌ ɖò sun lɛ bǐ mɛ, lobo tɛnkpɔn bo bló kaka nú xwè atɔn mɔ̌.

Un hɛn xó elɔ e ɖò Biblu mɛ é d’ayi mɛ: “Enyi mɛɖé ma ɖó gǎn ǎ ɔ, un nɔ ɖɔ nyɛ lɔ kún ɖó gǎn ó.” (2 Kɔlɛntinu lɛ 11:29) Wɔ̌n ɖò wutu ce có, fɔn kpò ɖò taglo ce mɛ bɔ gbè ka ɖò kɔ ce nu. Enɛ wu ɔ, un wà nǔ e wu un kpé é bǐ dó d’alɔ mɛ ɖevo lɛ. Ðó un ɖó awa ɖě ǎ wutu ɔ, un sixu sè wuvɛ̌ xá mɛ ɖěɖee hwedo nùɖé lɛ wu lɛ é. Enyi nùɖé biblo jló mɛ tawun bɔ è ma ka sixu bló ǎ ɔ, un tuùn lee é nɔ cí nú mɛ é bǐ. Un tɛnkpɔn bo dó wusyɛn lanmɛ nú mɛ e nǔ cí mɔ̌ na lɛ é. Nǔ nina mɛ ɖevo lɛ gbɔn mɔ̌ dó xomɛhunhun nú mì tawun.

Hweɖelɛnu nɔ wá sù bɔ un nɔ flú kpɛɖé. Un nɔ ba ɖɔ nǔ bǐ ni sɔgbe ɖò wutu ce. Nyiɖesunɔ sixu wà nǔ e è nɔ wà ayihɔngbe ayihɔngbe lɛ é gègě, amɔ̌, ye nɔ ɖu táan ɖò así ce hú ee ye ɖó na ɖu é. Xó e nɔ ɖò nu ce gbèbígbè é wɛ nyí: “Mɛ e nɔ na hlɔnhlɔn mì ɔ wɛ nɔ zɔ́n, bɔ un nɔ sixu kpé nǔ enɛ lɛ bǐ wu.” (Filipunu lɛ 4:13) Jehovah nɔ na mì hlɔnhlɔn e sín hudo un ɖó bo na wà nǔ é gbèbígbè. Un mɔ ɖɔ Jehovah kún gɔn alɔdo mì kpɔ́n ó. Enɛ wu wɛ nyì lɔ ba gbeɖé bo na gɔn sinsɛnzɔ́ wà n’i ǎ.

Jehovah na mì nǔ e sín dò un jɛ tawun ɖò yɔkpɔvumɛ ce kpo winnyawinnya mɛ ce kpo é, é wɛ nyí xwédo ɖé. Un ɖó asì ɖagbeɖagbe ɖé, Elke wɛ é nɔ nyí, é yí wǎn nú mì tawun bo nɔ lɛ́ sè wuvɛ̌ xá mì. Gɔ́ na ɔ, Kúnnuɖetɔ́ Jehovah Tɔn livi mɔkpan huzu nɔví sunnu kpo nɔví nyɔnu kpo nú mì ɖò gbigbɔ lixo, bɔ mǐ nyí xwédo ɖé gbɔn gbɛ̀ ɔ bǐ mɛ.

Palaɖisi e sín akpá Mawu dó bo na sɔ́ “nǔ lɛ bǐ sɔ́ dó huzu nǔ yɔyɔ̌” ɖ’emɛ, kaka jɛ awa ce lɛ jí é nɔ lɛ́vɔ dó gbɔ nú mì. (Nǔɖexlɛ́mɛ 21:5) Enyi un lin tamɛ kpɔ́n dó nǔ ɖěɖee Jezu wà hwenu e é ɖò ayikúngban jí é jí ɔ, un nɔ mɔ nukúnnú jɛ akpá enɛ mɛ d’eji. Ðò cɛju mɛ ɔ, é gbɔ azɔn nú alɔkúnanɔ lɛ bo tlɛ bló bɔ nya e è kpa tó na é ɖé sín tó lɛ́ jɛ tó tɛnmɛ. (Matie 12:13; Luki 22:50, 51) Akpá e Jehovah dó lɛ é kpo nùjiwǔ e Jezu wà lɛ é kpo zɔ́n bɔ un kudeji ɖɔ malin-malin mɛ dìn ɔ, nǔ bǐ na lɛ́ sɔgbe ɖò wutu ce.

É ɖò mɔ̌ có, nyɔna ɖaxó bǐ ɔ wɛ nyí Jehovah Mawu e un wá tuùn é. É huzu tɔ́ cé, xɔ́ntɔn cé, gbɔdónúmɛtɔ́ ce, kpo mɛ e nɔ na hlɔnhlɔn mì é kpo. Lee nǔ cí nú Axɔsu Davidi é cí mɔ̌ nú nyì lɔ, é wlan ɖɔ: “Mawu Mavɔmavɔ wɛ nyí hlɔnhlɔn ce, . . . é nɔ gɔ́ alɔ nú mì; xomɛ ɖò hunhun mì wɛ.” (Ðɛhan 28:7) Un jló na tɛ́ dó nugbǒ jiwǔ enɛ wu ɖò gbɛzán ce bǐ mɛ. Un zunfan nugbǒ enɛ alɔ kpo awa kpo mɛvo.