Ðò Natáaxwe hwenu ɔ, mɛ gegě nɔ ɖɔ xó dó “sunnu nǔnywɛtɔ́ atɔn” alǒ “axɔ́su atɔn” ɖé lɛ wu ɖɔ ye yì ba Jezu kpɔ́n ɖò jiji tɔn gudo. Amɔ̌, Biblu ka ɖɔ xó dó mɛ e yì ba Jezu kpɔ́n lɛ é wu gbɔn mɔ̌ ǎ. (Matie 2:1) É nyɔ́ wà ɔ, Wɛnɖagbe-Wema wlantɔ́ Matie zán xókwín Glɛkigbe tɔn magoï dó ɖɔ xó dó mɛ ɖěɖee ba Jezu kpɔ́n lɛ é wu. Xókwín ɔ na ɖibla dó gesí ényɔ́watɔ́ ɖěɖee nɔ w’azɔ̌ ɖò sun sín wuntun lɛ kpinkpɔn kpo awovínúwiwa a ɖevo lɛ kpo kpáxwé lɛ é. Lilɛdógbeɖevomɛ Biblu tɔn gegě ylɔ́ mɛ enɛ lɛ ɖɔ “nǔmɔtɔ́ lɛ” alǒ “majikiblotɔ́ lɛ.” b

•  “Sunnu nǔnywɛtɔ́” nabi ka yì dɔ̌n?

•  “Sunnu nǔnywɛtɔ́ lɛ” nyí axɔ́su wɛ à?

•  Nɛ̌ “sunnu nǔnywɛtɔ́ lɛ” sín nyikɔ ka nɔ nyí?

•  Hwetɛnu “sunnu nǔnywɛtɔ́ lɛ” ka ba Jezu kpɔ́n?

•  Mawu zán “sunví” Bɛteleyɛmu tɔn dó xlɛ́ ali “sunnu nǔnywɛtɔ́ lɛ” wɛ à?

 “Sunnu nǔnywɛtɔ́” nabi ka yì dɔ̌n?

 Biblu ɖɔ ye mɛ nabi é wɛ é ǎ, linlin vovo wɛ mɛ lɛ ka lɛ́ ɖó dó kɛ́n yetɔn wu. Sɔgbe xá Encyclopedia Britannica ɔ, “mɛ e ɖò Azíi lɛ é gegě ɖi ɖɔ Majikiblotɔ́ 12 wɛ, amɔ̌, mɛ e ɖò Elɔpu kpo Amɛlika kpo lɛ é gegě ɖi ɖɔ ye mɛ atɔn wɛ é na ko nyí, ɖó Biblu ɖɔ ɖɔ ‘ye na ɛ siká, bo na ɛ zalinkpɔ́n kpodo célu xɔ akwɛ ɖé kpan.’ (Matie 2:11)”

 “Sunnu nǔnywɛtɔ́ lɛ” nyí axɔ́su wɛ à?

 Nǔgbo wɛ ɖɔ ɖò Natáaxwe ɖuɖu sín aca mɛ ɔ, hwɛhwɛ wɛ è nɔ ɖè ɖiɖe mɛ e ba Jezu kpɔ́n lɛ é tɔn bɔ ye nɔ cí axɔ́su ɖɔhun, amɔ̌, fí ɖebǔ ɖò Biblu mɛ bo ylɔ́ ye ɖɔ axɔ́su ǎ. Sɔgbe xá Encyclopedia Britannica ɔ, è jì Jezu b’ɛ bló xwè kanweko mɔkpan gudo é wɛ mɛ lɛ wá gɔ́ nǔ ɖevo lɛ nú jiji Jezu tɔn sín tan, bɔ mɛ gegě jɛ ɖiɖɔ jí ɖɔ mɛ e ba ɛ kpɔ́n lɛ é ɔ, axɔ́su wɛ ye nyí.

 Nɛ̌ “sunnu nǔnywɛtɔ́ lɛ” sín nyikɔ ka nɔ nyí?

 Biblu ɖɔ nǔmɔtɔ́ enɛ lɛ sín nyikɔ ǎ. Wema ɖé ka ɖɔ ɖɔ xɛxó lɛ ɖɔ ɖɔ ye wɛ nɔ nyí Gaspar, Melchior, kpo Balthasar kpo. (The International Standard Bible Encyclopedia)

 Hwetɛnu “sunnu nǔnywɛtɔ́ lɛ” ka ba Jezu kpɔ́n?

 Nǔmɔtɔ́ lɛ sixu ko ba Jezu kpɔ́n sun nabi ɖé ɖò jiji tɔn gudo. Mǐ lin mɔ̌, ɖó Axɔ́su Elodu e ɖò Jezu ba na hu wɛ é ɖegbe ɖɔ è ni hu vǐ sunnu ɖěɖee ɖó xwè we lɛ é kpo ee ma ko ɖó xwè we ǎ lɛ é kpo bǐ. É zɔ́n dó xó e nǔmɔtɔ́ lɛ ɖɔ é wu bo byɔ ɖɔ è ni hu vǐ sunnu e sín xwè ɖò avla enɛ mɛ lɛ é.—Matie 2:16.

 Nǔmɔtɔ́ lɛ ba Jezu kpɔ́n zǎn e mɛ è jì i é ǎ. Biblu ɖɔ: “Enɛ ɔ, ye byɔ xwé ɔ gbè, bo mɔ vǐ ɔ kpodo nɔ tɔn kpo.” (Matie 2:11) Enɛ ɖexlɛ́ ɖɔ xwédo ɔ ɖò xwé ɖé gbè, bɔ Jezu kún ka sɔ́ lɛ́ kpó ɖò nǔ e mɛ kanlin lɛ nɔ ɖu nǔ ɖè é ó.—Luki 2:16.

 Mawu zán “sunví” Bɛteleyɛmu tɔn dó xlɛ́ ali “sunnu nǔnywɛtɔ́ lɛ” wɛ à?

 Mɛ ɖé lɛ ɖi ɖɔ Mawu sɛ́ sunví Bɛteleyɛmu tɔn dó bonu é na xlɛ́ ali nǔmɔtɔ́ lɛ yì Jezu gɔ́n. Mǐ ni gbéjé nǔ e wu nǔ ma sixu nyí mɔ̌ ǎ é kpɔ́n.

•   Sunví enyíì ɔ tó kplá nǔmɔtɔ́ lɛ yì Jeluzalɛmu hwɛ̌. Biblu ɖɔ: “Nǔnywɛtɔ́ e nɔ mɔ nǔ jɛ sun sín wuntun wu lɛ ɖee gosin zǎnzǎnhweji wá Jeluzalɛmu. Ee ye wá ɔ, ye ɖɔ: ‘Fitɛ Jwifu lɛ xɔ́su e è jì ɔ ɖè? Ðó mǐ mɔ sunví e ɖè jiji tɔn xlɛ́ ɔ ɖò zǎnzǎnhweji fí e mǐ gosin ɔ, bo wá xwé kanbyɔ gbé.’”—Matie 2:1, 2.

•   Axɔ́su Elodu wɛ nyí mɛ nukɔntɔn e xlɛ́ ali nǔmɔtɔ́ lɛ ɖɔ ye ni yì Bɛteleyɛmu é, é nyí “sunví” ɔ ǎ. Hwenu e Elodu sè ɖɔ è jì “Jwifu lɛ xɔ́su” e sixu wá hwlɛn agba xá emi é ɔ, é ba dò nú fí e è jì Klisu e sín akpá è dó é ɖè é. (Matie 2:3-6) Ee é sè ɖɔ Bɛteleyɛmu wɛ é na ɖè é ɔ, é ɖɔ nú nǔmɔtɔ́ lɛ ɖɔ ye ni yì dɔ̌n, bo ba dò nú fí e vǐ ɔ ɖè é, bo wá ɖó gbè nú emi.

 Enɛ gudo ɔ, nǔmɔtɔ́ lɛ ɖidó Bɛteleyɛmu. Biblu ɖɔ: “Ee Axɔ́su ɔ ɖɔ mɔ̌ nú ye gudo ɔ, ye jɛ ali. Sunví e tɔ́n bɔ ye ko mɔ ɖ’ayǐ ɔ wá jɛ nukɔn nú ye. . . . bɔ sunví ɔ ɖò nukɔn nú ye mɔ̌ kaka yì fí e vǐ ɔ ɖè ɔ, bo nɔte.”—Matie 2:9.

•   Mɛ lɛ mɔ “sunví” enyíì ɔ gudo é ɔ, nǔɖe lɛ jɛ jijɛ jí bo sɔ́ gbɛ̀ Jezu tɔn ɖó axɔ́ nú, bo lɛ́ wá tɔn kɔ dó vǐ xomɛvɔnɔ lɛ huhu mɛ. Ee nǔmɔtɔ́ lɛ gosin Bɛteleyɛmu é ɔ, Mawu gb’akpá nú ye ɖɔ ye ni ma lɛkɔ yì Elodu gɔ́n ó.—Matie 2:12.

 Nɛ̌ Elodu ka wà nǔ gbɔn? Biblu ɖɔ: “Ee Elodu mɔ ɖɔ nǔnywɛtɔ́ lɛ flú emi ɔ, xomɛ sin i tlala. É kpɔ́n hwenu e è jì vǐ ɔ dó bɔ nǔnywɛtɔ́ lɛ ɖɔ céɖécéɖé tɔn n’i ɔ, bo sɛ́ mɛ dó ɖɔ ye ni yì hu vǐ sunnu e ma ko ɖó xwè we ǎ lɛ kaka yì jɛ ee ko ɖó xwè we lɛ jì gbɔn Bɛteleyɛmu kpodo gletoxo e lɛlɛ̌ dó è lɛ kpo mɛ.” (Matie 2:16) Mawu sixu bló bonu nǔ baɖabaɖa mɔhun na jɛ ǎ.—Jɔbu 34:10.