ERA marau vakalevu na iVakadinadina i Jiova mai Rusia ena 1991 ni sa laveti na vakatatabu me baleta na nodra cakacaka, era sa vakadonui tale ga vakalawa. Ena gauna qori, e dredre mera vakasamataka eso ni na vakatinitaki na iwiliwili ni iVakadinadina i Jiova, nikua era sa le 170,000! Era wili tiko kei ira na dauvunau gugumatua ni Matanitu ni Kalou o ira na gole mai vanuatani, era toki i Rusia mera veivuke ena tatamusuki vakayalo. (Maciu 9:37, 38) Meda kilai ira mada eso vei ira qo.

Na yabaki e laveti kina na vakatatabu e Rusia e yabaki 28 kina o Matthew mai Peritania. Ena dua na soqo ni tikina ena yabaki qori, e vakabibitaki ena dua na ivunau ni vinakati na veivuke ena ivavakoso era tu ena Tokalau kei Urope. E vakamacalataka o koya e dua na ivavakoso ena korolevu o St. Petersburg, e Rusia. E dua ga na kena dauveiqaravi, e sega na qase ni ivavakoso. Ia e vica na drau nodra vuli iVolatabu na mataveitacini ena ivavakoso qori! E kaya o Matthew: “Ni oti na vunau oya, sa tu ga ena noqu vakasama o Rusia, au masulaka vei Jiova niu vinakata meu toki e kea.” E maroroi ilavo, e volitaka e levu nona iyaya qai toki i Rusia ena 1992. Na cava e qai yaco?

E kaya o Matthew: “E dredre toka na kena vosa. E sega ni rawa meu veivosakitaka na veika vakayalo.” Dua tale na ka dredre oya na vanua me tiko kina. “Au sa guilecava na levu ni gauna meu toki kina ina dua na vale ena gauna lekaleka.” Qo eso na ituvaki dredre e sotava ni gole yani, ia e kaya o Matthew: “Qo na vakatulewa vinaka duadua meu toki e Rusia.” E tomana: “Au vulica ena noqu mai veiqaravi e ke meu vakararavi vakalevu vei Jiova, au qai vakila nona veidusimaki ena levu na ituvaki.” E mani lesi o Matthew me qase ni ivavakoso, me painia tale ga. Ena gauna qo sa veiqaravi tiko ena valenivolavola ni tabana volekata na korolevu o St. Petersburg.

Ena 1999 e tuvaitutu ena Koronivuli ni Vuli Veiqaravi Vakaitalatala o Hiroo mai Japani ni sa yabaki 25. E uqeti koya e dua na qasenivuli me veiqaravi ena  vanuatani. E rogoca o Hiroo ni vinakati vakalevu na veivuke e Rusia, e tekivu vulica sara na vosa vakaRusia. Dua tale na ka e cakava. E kaya: “Au lako i Rusia me ono na vula. Ni dau batabata sara na vulaililiwa e kea, au gole ena Noveba meu tovolea ke rawa niu vosota na vulaililiwa.” Ni oti na vulaililiwa e lesu i Japani qai bula rawarawa ga, e maroroi ilavo me lesu tale i Rusia—ena gauna qo me lako vakadua.

Sa 12 na yabaki nona tiko o Hiroo mai Rusia, e veiqaravi tale ga ena vica na ivavakoso. Me vaka ni qase ni ivavakoso, ena so na gauna e dau qarava taudua e 100 vakacaca na dautukutuku. Ena dua na ivavakoso, e veimacawa e dau qarava e levu na itavi ena Soqoni ni Cakacaka, e taura na Koronivuli ni Vuli Vunau, na vulici ni Vale ni Vakatawa, kei na lima na vanua e vakayacori kina na Vulivola ni iVavakoso. E dau veivakatawani tale ga vakalevu. Ni raica lesu na gauna oya, e kaya o Hiroo: “Au marau vakalevu niu vukei ira na mataveitacini mera kaukaua vakayalo.” E vukei koya vakacava nona veiqaravi ena vanua e vinakati kina vakalevu na veivuke? E kaya: “Ni bera niu gole i Rusia, au a qase tu ni ivavakoso au painia tale ga. Ia au vakila niu bucina e dua na veiwekani vou kei Jiova niu gole mai ke. Au vulica meu nuitaki Jiova vakalevu ena noqu bula taucoko.” Ena 2005, e vakamautaki Svetlana o Hiroo, rau sa veiqaravi tiko vakapainia.

Rau cauravou ni Kenada o Matthew, yabaki 34, kei tacina o Michael, yabaki 28. Rau gade i Rusia rau qai kurabuitaka na levu ni tataleitaki era tiko ena soqoni, ia e sega ni levu na tacida era tu mera caka vuli iVolatabu. E kaya o Matthew: “Na ivavakoso au lai soqoni tiko kina era dau tiko ena soqoni e le 200, ia e dau liutaka na soqoni e dua na qase ni ivavakoso sa itabaqase sara kei na dua na dauveiqaravi gone. E uqeti au sara ga na ituvaki qo meu toki e kea meu tokoni ira na mataveitacini.” E toki i Rusia ena 2002.

Oti tale e va na yabaki, e toki i Rusia o Michael, e raica ni se vinakati tiko ga na veivuke. Ni dua na dauveiqaravi ni ivavakoso, e lesi me qarava na akaude, ivola, kei na yalava ni ivavakoso. E kerei tale ga me qarava eso na itavi e dau qarava na vunivola ni ivavakoso, me vunau ena ivavakoso, me veivuke ena tuvanaki ni soqo ni tabacakacaka, kei na tara ni Vale ni Soqoni. Ena gauna mada ga qo, se vinakati tiko ga na veivuke ena levu na ivavakoso. E cakacaka levu toka na kena qaravi e vica vata na itavi, ia e kaya o Michael sa qase ni ivavakoso tiko ena gauna qo: “Au lomavakacegu niu vukei ira tiko na mataveitacini. Qo e sala vinaka duadua au vakayagataka kina na noqu bula!”

E mani vakawatitaki Marina o Matthew, e vakawatitaki Olga o Michael. Rau tomana tiko na veiwatini qo kei na so tale na kena vukei na ivavakoso e tubu tiko.

Ena 1994 e yabaki 16 kina o Tatyana, ratou lai veiqaravi ena ivavakoso e tiko kina e Ukraine e ono na painia lavotaki mai Czech Republic, Poladi, kei Slovakia. E sega ni guilecavi ratou, e kaya: “Eratou painia gugumatua, e rawarawa na veimaliwai kei ratou, ratou yalovinaka, ratou kila vinaka tale ga na iVolatabu.” E raica o koya nona vakalougatataki ratou o Jiova, e nanuma kina, ‘Au via vakataki ratou tale ga.’

E uqeti Tatyana na nodratou ivakaraitaki na painia, e vakayagataka kina na sereki ni vuli me gade kei na so tale ina vanua tuyawa e Ukraine kei Belarus. Na veivanua qori e se sega ni vunau kina e dua na iVakadinadina i Jiova. Dua na ka nona marautaka na vunau ena veivanua qori ni lalawataka sara me vakalevutaka nona cakacaka vakavunau me toki i Rusia. iMatai, e gole ga vakalekaleka me sikova e dua na tacida yalewa e toki e kea mai vanuatani, e lai vaqara cakacaka e kea me rawa ni tokona nona painia. Ena yabaki 2000 e toki i Rusia. Vakacava, e dredre na veisau qo?

 E kaya o Tatyana: “Au sega ni sauma rawa e dua na vale, au mani redetaka na rumu ena so na vale. Sega ni rawarawa na ituvaki qo. So na gauna au via lesu i vale. Ia e vukei au o Jiova meu raica na yaga ni noqu tomana tiko ga noqu veiqaravi.” Nikua sa veiqaravi tiko vakadaukaulotu o Tatyana e Rusia. E tinia: “Na yabaki kece au sega ni tu kina ena noqu vanua au sotava kina e levu na ituvaki guiguilecavi dredre, e levu tale ga kina noqu itokani. Koya e bibi sara, e vakadeitaka noqu vakabauta.”

O Masako mai Japani e yabaki 50 vakacaca ena gauna qo, e nona isausau voli me daukaulotu, ia e sega ni rawarawa qori ni dau tautauvimate. Ni sa bula vinaka, e vakatulewataka sara me toki i Rusia me veivuke ena cakacaka ni tatamusuki. E dredre me kunea na cakacaka kei na vale me tiko kina. E mani kunea na cakacaka ni sasamaki qai veivakavulici ena vosa vakaJapani me tokona nona painia. Na cava e vukei koya me tomana tiko ga nona cakacaka vakaitalatala?

Ni raica lesu na 14 na yabaki e veiqaravi tiko kina e Rusia, e kaya o Masako: “Na marau au vakila ena cakacaka vakaitalatala e levu sara ni vakatauvatani kei na dredre au dau sotava. Na vunau ena yalava e vinakati kina vakalevu na dautukutuku ni Matanitu ni Kalou e vakavu marau da qai ogaoga kina.” E tomana: “Au rawa ni kaya ni qo na cakamana ena gauna qo niu vakadinadinataka sara ga nona vakarautaka o Jiova me vica vata na yabaki na kakana, isulu, kei na vale.” E sega ni veiqaravi ga e Rusia o Masako, e veitokoni tale ga ena cakacaka ni tatamusuki i Kyrgyzstan. Kena ikuri, e tokona na iwasewase lailai ni vosa vakaPeritania, vakaJaina, kei na vosa vakaUighur. Ena gauna qo e painia tiko ena korolevu o St. Petersburg.

Ena vuku ni dredre vakailavo e levu na vuvale era toki i vanuatani mera vakavinakataka nodra bula vakayago. Ia me vakataki Eparama kei Sera ena gauna makawa, eso na vuvale era toki i vanuatani mera sauva na isausau vakayalo. (Vkte. 12:1-9) Vakasamataki rau mada na veiwatini o Mikhail kei Inga mai  Ukraine, erau toki i Rusia ena 2003. Sega ni dede rau vunau vei ira na vaqara tiko na ka dina ena iVolatabu.

E kaya o Mikhail: “Dua na gauna keirau vunau ena vanua e se bera ni tarai vakadua. E dolava na nona katuba e dua na turaga itabaqase, e taroga, ‘Kemudrau dauvunau?’ Ni keirau vakaio, e kaya: ‘Au kila ni drau na gole mai ena dua na siga. Sa dina ga na vosa i Jisu.’ E wiligusutaka sara na turaga qo na Maciu 24:14.” E tomana o Mikhail: “Ena yalava vata qori, keirau vosa vei ira e tini na marama lotu Baptist, era vaqara sara tiko ga na ka dina. A tiko vei ira na ivola Bula Tawamudu ra qai dau vulica ena muanimacawa. E vica vata na aua na neirau sauma tiko nodratou taro, keitou lagata vata na sere ni Matanitu ni Kalou, keitou qai vakayakavi vata. Qori e dua na veisiko guiguilecavi dredre.” Rau vakila o Mikhail kei Inga ni rau volekata na Kalou ni rau veiqaravi ena vanua e vinakati vakalevu kina na dautukutuku ni Matanitu ni Kalou, dua na ka nodrau lomani ira na lewenivanua, rau kalougata tale ga ni vakainaki nodra bula. Ena gauna qo, rau veiqaravi tiko vakaivakatawa ni tabacakacaka.

Ena 2007, ratou gade ina valenivolavola ni tabana e Rusia o rau na veiwatini o Yury kei Oksana, mai Ukraine, rau yabaki 30 vakacaca ena gauna qo, kei na luvedrau o Aleksey, yabaki 13. Ratou raica kina na mape kei Rusia, kei na yalava levu e se bera ni tarai tu. E kaya o Oksana: “Ni keitou raica oti na mape qori, keitou kila ni vinakati sara ga e levu na dautukutuku ni Matanitu ni Kalou. E uqeti keitou qori me keitou vakatulewataka na toki i Rusia.” Na cava tale e vukei ratou? E kaya o Yury: “Yaga sara neitou wilika eso na ulutaga ena noda ivola me vaka ‘Sa Rawa li Mo Veiqaravi e Vanuatani? * Keitou gole ena vanua e Rusia e vakatututaka na valenivolavola me keitou toki kina, keitou vaqara cakacaka kei na vale.” Ratou toki i Rusia ena 2008.

E dredre toka na vaqara cakacaka, ni levu na gauna keitou toki kina. E kaya o Yury: “Keitou dau masu me keitou kua ni yalolailai, oti keitou vunau tiko ga, keitou nuitaka na veitokoni i Jiova. Keitou vakadinata na veitokoni i Jiova ni keitou vakaliuca na nona Matanitu. Na veiqaravi qo e vakaduavatataki keitou vakavuvale.” (Maciu 6:22, 33) E yaga vakacava na veiqaravi va qo vei Aleksey? E kaya o Oksana: “E yaga sara vakalevu vua. E yalataki koya vei Jiova qai papitaiso ni sa yabaki ciwa. Nona raica ni vinakati vakalevu na veivuke e uqeti koya me painia veivuke ni sereki na vuli. Keirau marau vakalevu ni keirau raica nona taleitaka qai gugumatua ena cakacaka vakaitalatala.” Rau veiqaravi tiko vakapainia lavotaki ena gauna qo o Yury kei Oksana.

E matata ena ka era tukuna o ira na dautatamusuki qo ni vinakati meda nuitaki Jiova vakatabakidua nida toki ena so tale na vanua meda vakalevutaka kina noda cakacaka vakaitalatala. Io era donuya eso na dredre ena nodra yalava vou o ira na veiqaravi ena vanua e vinakati vakalevu kina na veivuke, ia era marau tale ga vakalevu nira wasea na itukutuku vinaka vei ira na via rogoca na itukutuku ni Matanitu ni Kalou. O na via veivuke ena tatamusuki ena vanua se vinakati tiko ga kina na dautukutuku ni Matanitu ni Kalou? Ke o nanuma mo cakava qori, o na duavata kei na ka e tukuna o Yury, e kaya me baleta nona vakatulewa me veiqaravi ena vanua e vinakati kina na veivuke: “Au veivutunitaka ga niu sega ni cakava totolo.”