Kɔ no mu nsɛm no do

Kɔ no mu nsɛm a wɔahyehyɛ no do

Ana Inyim?

Ana Inyim?

Ebɛn kwan do na brekese nye kwan a nna wɔfa do yɛ no a woehu wɔ tsetse Babylon amamfo do no foa dza Bible no ka no do?

HƆN a wotutu famu hwehwɛ tsetse ndzɛmba mu no ekohu brekese ɔpepepem pii wɔ tsetse Babylon. Dɛm brekese yi na wɔdze sii kurow no. Robert Koldewey a otutu famu hwehwɛ tsetse ndzɛmba mu no kaa dɛ, wɔtoo brekese a ɔtse dɛm wɔ fononoo a “ɔwɔ kurow no ekyir no mu, beebi a nna dɛtse no yɛ papa na nyena . . . pii so wɔ hɔ.”

Ndzɛmba ahorow a hɔn a wotutu famu no ehu no ada no edzi dɛ nna Babylon aban mpanyimfo no dze dɛm fononoo no dzi bɔn so. Ɔbemfo bi a wɔfrɛ no Paul-Alain Beaulieu a oesua Assyriafo hɔn abakɔsɛm nye hɔn kasaa ho adze a ɔwɔ University of Toronto kaa dɛ: “Babylon kyerɛwtohɔ ahorow da no edzi dɛ, ɔhen no hyɛɛ mbra dɛ, sɛ obi tsew no do etua anaa ogu biribi a wobu no dɛ ɔyɛ adze krɔnkrɔn ho fi a, wɔnhyew no wɔ fononoo mu.” Afei so, nkyerɛwee bi a nna ɔwɔ Ɔhen Nebuchadnezzar n’aber do no ka dɛ: “Sɛɛ hɔn, hyew hɔn, toto hɔn, .  . . wɔ fononoo mu, .  . . ma hɔn wusiw mfow nkɔ sor, na ma gya a n’ano yɛ dzen no nhyew hɔn ma wonwu.”

Dɛm asɛm yi ma hɔn a wɔkenkan Bible no kaa asɛm bi a ɔwɔ Daniel tsir 3. Bible no ka wɔ hɔ dɛ, Ɔhen Nebuchadnezzar yɛɛ sika honyi kɛse bi wɔ Dura tɛtɛr do wɔ Babylon kurow no ekyir. Aber a Hebrewfo mberantsɛ baasa a hɔn dzin dze Shadrach, Meshach, na Abednego ammpen do dɛ wɔbɔkotow dɛm ohonyi no, Nebuchadnezzar no bo fuwii na ɔhyɛɛ dɛ wɔmma fononoo no ndɔ “mpɛn ara esuon nkyɛn mbrɛ ɔtɔ dɛ ɔdɔ.” Afei ɔmaa ‘wɔkɔtoow hɔn guu fononoo gya framfram no mu.’ Naaso, ɔbɔfo bi a ɔwɔ tum gyee hɔn nkwa.​—Dan. 3:1-6, 19-28.

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Brekese bi a wɔato a wɔakyerɛw Nebuchadnezzar ne dzin wɔ do

Brekese a woehu wɔ Babylon no foa asɛm a Bible no ka no do. Brekese no mu bi wɔ hɔ a, wɔakyerɛw nsɛm ahorow bi a ɔhyɛ ɔhen no enyimnyam wɔ do. Nsɛm ahorow no mu kor ka dɛ: “Nebuchadnezzar, Babylonhen . . . Ahemfie a Ɔhenkɛse mesi no, . . . Ma m’asefo ndzi adze wɔ hɔ daa nyina.” Dɛm asɛm yi nye asɛm a ɔwɔ Daniel 4:30 no dzi nsɛ paa. Hɔ no, kyerɛwsɛm no ka dɛ Nebuchadnezzar dwaa n’anomu dɛ: “Ana nnyɛ Babylon Kɛse a menam m’ahoɔdzen tum na mo tumdzi enyimnyam do makyekyer ayɛ m’ahendzi tsenabea no nye yi bi?”