'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

Kɔ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗kun Ninivö.

Ka˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗ee?

Ka˗ ˈwɔn ˗dɔ ˗ee?

ˈDhɛ Ʒonasö ˗bha ˈˈtʋ̈ŋ ˗yö go ʒiaan˗, ˗mën ˈö ˗kë Ninivö ˗dhɛ ˈka?

˗KWƐ 670 K.Y.B., Asidhi ˗sɛ ˗kun ˈˈsɛgɔ ˈˈpiigbɩɩsü ˈka ˈˈkpɔnŋ ꞊taa. British Museum ˗bha ɛntɛnɛtö ˈˈninmlɔn ˗ya ˗pö: «ˈÖ sü Siplë ˗dhɛ ˗bha ˈɲënŋ ˗pö ˗ʒian ˈka, ˈö dho ˈö yö Iran ˗dhɛ ˗bha ˈɲënŋ˗ ˗wo ˗ʒian ˈka, ˗yö ˗kun ˗a ˗dhɛ ꞊gban ꞊kɔɔn ˗ni ˈgü. ˗Yö ˗dho ˗ʒiaanwo ˈö ˗da ˗a ˈka Ezitö ˗sɛ ˈgü.» ˗A ˗bha ˈpö˗ ˈkpii˗ ˈö ˗kë Ninivö ˈka, yö ˈnën kun ˈˈkwipö ˈkpii˗ ˈka ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ꞊gban ˈgü. ˈˈDhüdhɛɛdhɛ ˗sɛŋbɔ ꞊va, ˈkɔ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu, waa ˈsëëdhɛ ˗be ˗lodhɛ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ꞊va ˗wo ˗kun mü. Pë ˗nu ˈwo kun ˗bɛnzë ˗sü ˈka ˈˈkplʋʋ ˗nu ˗bha ˈwo ˗gban Ninivö ˗dhɛ ˈö kun ꞊kwɛŋzü ˗a ˗bha, ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ ˗gblüdë Asubanipalö waa Asidhi ˗gblüdë ˈˈwɛɛ ˗nu ˈwo to ˗wo ˗kun wo ˗de ˗dhɛ ˗ni ˈgü «ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˗gblüdë.» ˗A ˈˈtʋŋ bhë˗ ˈgü, mɛn ˈˈwɛɛ ˈbha ˈyaa kun ˈdhö kö ˗a ˗kɔ ˗yö ˗mɔn Asidhi ˗sɛ waa Ninivö ˗pö ˗bha.

Asidhimɛn ˗nu ˗bha ˈˈsɛ ˈnën kun ˈˈsɛgɔ ˈˈpiigbɩɩsü ˈka ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ˈˈtʋ̈ŋ bhë˗ ˈgü.

ˈˈKɛɛ ˈdhɛ Asidhi ˗sɛ ˈˈpii ˗yö ˗kë ˈˈgbɩɩ˗, Zoova ˗wodhiʋ̈lomɛn Sofoni ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö: «[Zoova] ˗dho Asidhi ˗dhɛ ˈgüshiʋ̈. ˗Yö ˗dho Ninivö ˗dhɛ kë ˈˈkpaandhɛ ˈka, ˈö ˗kë ꞊dhɛ ˈˈyɛtadhɛ ˈdhö.» ˗Ya ˈgo mü ˈzü Zoova ˗wodhiʋ̈lomɛn Naumö ˗ya ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈö˗ pö: «˗Ka ˈwëë˗ ˗nu ˈsü, ˈka ˈˈsënŋ ˗nu ˈsü. [...] ˗A ˈˈkwipö ˗ya ˈto ˈˈföö, pë gbɛ˗ ˈyaa mü ˈzüdho, ˗a ˈgü ˗ya shiʋ̈ˈˈ. [...] Mɛn ˈˈoo ˗mɛn ˈö dho ˗kpan ü ˗bha, ˗yö ˗dho ꞊duëë ü ˗gɔ ˈö˗ pö: ‹Ninivö ˗pö ˈgü ˗ya shiʋ̈ˈˈ.›» (Soph. 2:13; Nah. 2:9, 10; 3:7) Mɛn ˗nu ˈwo ˗wo ˗nu bhë ˗an man, ˗a ˈbha ˗ya kë kö ˗wa ˗pö wo ˗de ˗dhɛ: «˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˈˈdhʋ̈ ˗ee? Asidhi ˈˈpiigbɩɩsü bhë, mɛn ˈbha ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗ya ˈkun ˗ee?» ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë mɛn ˗nu ˈgü ꞊dhɛ ꞊sua ˈdhö.

Ninivö ˗pö ˗ya kë ˈˈkpaandhɛ ˈka.

ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, ˗wo ˗dho ˈwo˗ ˗dhɛ kun. ˗Kwɛ 600 K.Y.B ˗to ˈˈdhiʋ̈ ˈdɛdɛ ˈka, ˈyö Babidhɔnömɛn ˗nu waa Mɛdömɛn ˗nu ˈwo nu ˈwo Asidhi ˗dhɛ kun. ˗Wo Ninivö ˗pö ˈgü ˗shiʋ̈, ˈö mɛn ˗nu ˗zo yö bhɔ ˗a ˈka ˈpapadhö. ˈSëëdhɛ ˗be do ˗ya ˗pö: «Mɛn ˗nu ˗wo ˗go ˈˈkwipö ˈö bhë ˗a ˈgü, ˈö ˈˈsɛ ˗yö ˗kan ˗a ˗ta. ˗Dhɛ dosɛnŋ ˈö Ninivö ˗dhɛ ˈtɔ ˗yö to ˗a ˗bha ˈyö ˗tɔ Biblö ˈgü.» Pë zii ˗nu ˈö Biblö ˗an ˗wɔn ꞊blɛɛ ˗a mɛɛnˈˈ ˗mɛn ˗nu ˗bha Soete do ˈbha ˗ya ˗pö: «Mɛn ˗nu ˈwaa˗ ˈwɔn dɔ ˗ʒiaanwo ꞊dhɛ Asidhi ˈˈkwipö ˈkpii˗ ˈö bhë ˗yö ˗kun ˗dhö ꞊dede ˈka.» ˈˈKɛɛ ˗kwɛ 1845 ˈgü, pë zii ˗nu mɛɛnˈˈ ˗mɛn do ˈwo ˗dhɛ Austɛnö Endhi Layaa ˗yö ˗ya pë ˗nu ˈwo kun Ninivö ꞊kwɛŋzü ˗an bho ˗sü ˗bha ˈˈsɛɛdhö. Pë ˗nu ˈö ˗kpan ˗an ˗bha ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ Ninivö ˗kun ˈˈkwipö ˗së ꞊dede ˈka.

˗A kë ˗sü kö pë ˗nu ˈö Biblö ˗ya pö ˈwo ˗gban Ninivö ˗pö ˗bha ˗wo yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˈkpakpadhö bhë, ˗yö kwa ˗zo ˗gban ꞊dhɛ ˗a ˗dhɛ ˗nu ˈö˗ pö wo ˗gban ˗gblüdë ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋ ꞊taa ꞊dɛɛ ˗an ˗bha, ˗wo ˗dho yö ˈko ˈˈdhiʋ̈ ˈkpakpadhö ˈpö.​—Dan. 2:44; ˗Dhɛ. 19:15, 19-21.