'Dho -a 'gü -wɔn -ta

Biblö waa ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗an ˗wo ˗yö do ee?

Biblö waa ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗an ˗wo ˗yö do ee?

Biblö ˗ya ˗pö

 ꞊Ii. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ Biblö ˈyaa ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗bha ˈsëëdhɛ ˗be ˈka, ˗ya pë ˗nu ˈwo ˗gban ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu draanpë ˗bha ˗an ˗wɔn blɛɛˈˈ, ˗wo ˗bɛ wo ˈkwëë˗. ˈWɔnzuan ˈbha ˗nu ˈwo˗ ˗zɔn ꞊dhɛ Biblö waa ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗an ˗wo ˗yö do, ˗kwa ˗an ˗ga. Ü ˗dho ˗a yö ꞊dhɛ pë ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an pö ˈö waa ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu ˗an ˗wo ˈdhö do ˗a ˈgü bhë, mɛn ˗nu ˈwaa kun ˗a yö ˗ni ˈgü ˈˈdhʋ̈ Biblö ˗ya ˈˈtʋ̈ŋ ˈgü.

  •   ˈˈKpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü zübhodhɛ ˗yö ˗dhö. (ˈWunzüdɔdhɛ 1:1). ˗Kwɛzlan ꞊suasü ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü ˗an ˈgü ˗wa ˗pö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü bhë ˈwo ˈti˗ ˗da, pë ˗nu ˈwo kun kaanˈˈ ˗sü ˈka ˈˈkwëë ˗a ˗ta, ˈyö ˈwo ˗an ꞊baa ˗së ˈka. Babidhɔnö ˗mɛn ˗nu ˗bha ˈka ˗zlanbɔ ˗nu ꞊plɛ ˈwo go ꞊weeyi ꞊plɛ ꞊bhaa wo ˈnën ˈwo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˗da. ˗Kwɛzlan ˈbhaa ˗nu ˈgü ˗wa ˗pö ˈˈkpɔnŋtadhɛ ˗todhʋ̈sü ˗yö ˗go pë ˗ɲaan ˈkpii˗ do ˈgü.

  •   Pë ˗nu ˈwo ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü wo ˈnën ˈwo ˈˈdhiʋ̈sü wo ˗de ˈka dhɛkpaɔyi ˈsaadhö ka, ˈˈkɛɛ ˗zlanbɔ ˗nu ˈwaa ˗mü. (Job 38:33; Jérémie 33:25). ˗Wa ˗pö ˗kwɛzlan ꞊suasü ˗nu ˈgü ˈˈsɛ ˈˈpɛpɛ ˈgü ꞊dhɛ mɛnbhɩɩdhe ˗nu ˈwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo ˗dha ˗zlanbɔ ˗nu ˗bha ˈˈklʋʋdhɔdhe ˈö˗ ˈbhaa ˗nu ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo kë ꞊gbɔnŋsü ˗an ˗gɔ.

  •   ˈˈSɛ ˗yö dun ˗sü ˈka ˈdhöŋ˗ ˗ta. (Job 26:7) Mɛn ꞊vadhɛ ˈwo kun ˗kwɛŋzü ˗wo wo ˗zota ꞊dhɛ ˈˈsɛ ˗yö ˈpɛɛpɛ, ˈö wɔ ˗sü ˈka wü ˈkpii˗ ˈö ꞊dhɛ ˗duö ɛɛnˈˈ ꞊bhɔɔ ˈdhö ˗a ꞊taa.

  •   ˈƝënŋ˗ ˗ya ˈbhü ꞊weeyi ˗ta ˈyö ˗kë ˈˈdhuu ˈka ˈö dho dhaŋ˗ ˈgü, ˈyö ˗kë dha ɛɛnˈˈ mënŋga ˈka ˈö ban, ˈyö ꞊faan ˗nu ˈˈyiga waa ˈˈyi ˗gɔ ˗nu ˗dhɛ. (Job 36:27, 28; Ecclésiaste 1:7; Isaïe 55:10; Amos 9:6) Glɛkö ˗mɛn ˗nu ˈwo kun ꞊kwɛŋzü ˗an ˗bha ˈgü, ˈˈyiga ˈˈgbʋ̈gblʋ̈ waa˗ ˈsɛɛn˗ ˗nu bhë ꞊weeyi ˈö go ˈˈsɛɛdhö yö ˗mü. ˗Wo wo ˗zota ˈˈdhʋ̈ ˈö dho ˈö yö ˗a ˈka ˗kwɛ 1800 ˗bha.

  •   ˗Tɔn ˗nu ˗gɔta ˗yö ˗luu, ˈö dho ˈˈshia. ˗Tɔn ˗nu ˈö ˈkwa ˗an yö ˗ni ꞊dɛɛ, ˗wo ˗kun weeyi ꞊löö ꞊kwɛŋzü. (Psaume 104:6, 8) ˗Kwɛzlan ꞊suasü ˈbhaa ˗nu ˈgü, ˗wa ˗pö ˗zlanbɔ ˗nu ˈnën ˈwo ˗tɔn ˗nu ˗da ꞊dhɛ ˗kɔ ˈwo˗ ˈka ꞊dɛɛ ˗a ˈdhö.

  •   ˗Dekun ˗së ˗sü ˗ya ˗kë ˈö ˈkwa ˗kë kwa ˈflëëgü. ˈTɔŋ˗ ˈö ˗Zlan ˗ya dɔ Izraɛdhömɛn ˗nu ˗ta, ˗a ˈbhaa ˗nu ˗gban ˗dekunsë ˗bha. Mɛn gbo dua ˈyaa ˗mü kö ˗yö kë ˈdhɛ ˈwo˗ ˗bha ˗a ˈgü. ˈMɛn ˈö pa mɛn ꞊gee ˈka, ˗kɔ ˈö ˗dho ö ˈˈzu ˗a ˈka ˗ya ˗zɔn. ˈMɛn ˈö ˗sükwëëyua ˈdhö˗ ˗bha, ˈyaa kë mɛn ˗nu ˈˈpiʋ̈. (Lévitique 11:28; 13:1-5; Deutéronome 23:13) ˈˈKɛɛ kö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊dede ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ˈgü, Ezitömɛn ˗nu ˗wo ˗kun bhuöö ˈˈdhɛkë ˗ni ˈgü blɛɛdhɛ ˈwo mɛn gbo ˗da ˗a ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈka.

Pë ˈbha ˗nu ˈö Biblö ˗yö ˗an pö ꞊klaŋ ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ ˗nu draanpë ˗bha, ˈö ˈwaa gagade ˈka ˗wo ˗dhö ˗ee?

 Kö ˈkwa Biblö ˗wo pö ˗së ˈka, kwa ˗dho ˗a pö ˗abin. Pë ˗nu ˈö ˈwaa gagade ˈka ˈö mɛn ꞊vadhɛ ˗wa pö ö ˗gban Biblö ˗bha ˈyö ˈwo ꞊nɛn:

 ˈPë ˈwo˗ pö: Biblö ˗ya ˗pö ˗Zlan ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˗da ˗dhɛkpaɔyi ˈö do ˗kë ˈˈlɛlɛ 24 ˈka bhë ˗a ˈˈsɔɔdo ˈˈkpaan ˈka.

 ˈWɔn ꞊dede: Biblö ˗ya ˗pö ˗Zlan ˗yö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˗da ˈˈtʋ̈ŋ ˈö kun ˗kwɛŋzü ˈö ˈkwaa˗ ˈˈdhi dɔ ˗a ˈka. (ˈWunzüdɔdhɛ 1:1). ˗Dhɛkpaɔyi ˈö ˈWunzüdɔdhɛ ˈˈɲan ˈˈgblʋ̈gblʋ̈ 1 ˗yö ˗we ˗a ˈka bhë, yö ˈti ˗a ˈgü ˈˈpʋ kwa ˗dhɛ. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˗Zlan ˗yö ˈˈsɛ waa dhaŋ˗ ˗da ˗a ˈka, ˗ya ˗dhɛ ˗ʒiaanwo: «˗Dhɛkpaɔyi» do. (ˈWunzüdɔdhɛ 2:4, NWT)

 ˈPë ˈwo˗ pö: Biblö ˗ya ˗pö ˗Zlan ˗yö ˈˈblü ˗da ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˈyö ꞊kun ˈɲënŋ˗ ˗da ˗ni. ˗Ya ˗kë ˈˈdhʋ̈ kö ˈˈblüdhɛ ˗nu ˗wo ˈtee ˗saa kë ˗së. (ˈWunzüdɔdhɛ 1:11, 16)

 ˈWɔn ꞊dede: Biblö ˗ya ˗zɔn ꞊dhɛ ˈɲënŋ˗ ˈö ˗kë pë ˗nu ˈwo ‹dhaŋ˗ ˈgü› ˗a do ˈka bhë, ˗Zlan ˗ya ˗da ˗blɛɛsü ˈyö ꞊kun ˈˈblü ˗da. (ˈWunzüdɔdhɛ 1:1). ˈƝënŋ˗ ˈˈzën ˗kun yö ˗ni ˈgü ˈˈsɛ ˗ta «˗dhɛkpaɔyi» ɛɛnˈˈ ˈˈtʋ̈ŋ ˗blɛɛsü ˈö ˗Zlan ˗yö ˗ya pë ˗nu ˗da ˗sü ˗bha bhë ˗a ˈka. ˗Dhɛ ˈö ˗dhɛ ˗ta ˈdhö ˈˈpʋ ˗ni ˈgü «˗dhɛkpaɔyi» ˗yaaga ˗bha ˗naan ˈka, ˈyö ˈɲënŋ˗ ˗ya ˈbhü ˗sü ˗bha ˈˈblüdhɛ ˗nu ˗ta, kö ˗wo ˈtee ˗saa kë ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈. (ˈWunzüdɔdhɛ 1:3-5, 12, 13) ˈDhɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈbha ˗yö ˗ʒiö, ˈyö ˗wa dɔ ˈˈsɛ ˗ta ˈwo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo ˗kpan ˈɲënŋ˗ ˗bha ˗së ˈka.—ˈWunzüdɔdhɛ 1:16.

 ˈPë ˈwo˗ pö: Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ ˈɲënŋ˗ ˈnën ˗glü ˈˈsɛ ˗zü.

 ˈWɔn ꞊dede: Ecclésiaste 1:5 ˗ya ˗pö «ˈƝënŋ˗ ˗yö ˗luu, ˈö ˗puö, ˈö ö ꞊yɛɛ ˗kë ˈzü ˈˈvaandhö ö ˗luudhɛ ˈgü.» ˈˈKɛɛ ˗wo ˈö bhë, ˗yö ˗we ˈɲënŋ˗ ˗bha luuˈˈ ˗sü waa˗ ˗bha ˗puö ˗sü ˈö kwa dɔ ˈˈshia ˈkwa ˗kpan ˗a ˗bha ˗a ˈka. ꞊Dɛɛ, kwa˗ pö ˗ni ˈgü ˗kpawo «ˈɲënŋ˗ ˗ya luuˈˈ» ɛɛnˈˈ «ˈɲënŋ˗ ˗ya ˗puö», ˈˈkɛɛ kö kwa ꞊dede kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈˈsɛ ˈnën ˗glü ˈɲënŋ˗ ˗zü.

 ˈPë ˈwo˗ pö: Biblö ˗ya ˗pö ˈˈsɛ ˗yö ˈˈpɛɛpɛ.

 ˈWɔn ꞊dede: Biblö ꞊yaa˗ pö «ˈˈsɛ ˈˈdhiʋ̈todhɛ», kö ˗yö ˗we «ˈˈsɛgɔ ˗nu ˈwo ˗dhɛ ꞊gblɛɛn ˈgü» ˗an ˈka. (Këwɔn ˗nu 1:8). ˗A pö ˈö˗ wo ˈˈdhʋ̈ bhë, ˗a ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ˈˈsɛ ˗yö ˈpɛɛpɛ ɛɛnˈˈ ˗a ˗naanbhɔdhɛ ˗yö ˗dhö. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka ˈzü, ˗wo ˈö ˗kë «ˈˈsɛ ˈˈpian ˗yiishiö» ˈka bhë ˗a ˗gɛn ˈnën ˗tɔ ˈˈsɛ ˗todhösü. (Isaïe 11:12; Dhukö 13:29). ꞊Dɛɛ ˈzü, ꞊waa˗ pö ˈwo ˈˈsɛ ˗todhʋ̈sü ˗wɔn blɛɛˈˈ, ˗wa ˗pö ˈˈsɛ ˈˈpian ˗yiishiö.