Ọta Ne Emwa Nọ
Gha re “okhuo” ne ebe Aizaia 60:1 guan kaẹn, kevbe wẹẹ, de vbe nọ ya “kpaegbe,” de vbe nọ vbe ya gi ukpa ọghẹe “baa ladian”?
Ebe Aizaia 60:1 khare wẹẹ: “Okhuo kpaegbe, ne u gi ukpa ruẹ baa ladian, ukpa ruẹ rre nẹ, uyi e Jehova baa yan ruẹ.” Ẹmwẹ na guan kaẹn vbe ebe Aizaia uhunmwu ẹnrẹn 60 rhie ẹre ma wẹẹ, “okhuo” na ẹre ọ ghaa re Zaiọn, ra Jerusalẹm nọ ghaa re isiẹvbo ọghe Juda vbe ẹghẹ nii. a (Aiz 60:14; 62:1, 2) Na na wẹẹ, Jerusalẹm vbe ako na, agbẹnvbo ọghe Ivbi Izrẹl hia ẹre a guan kaẹn. Ma gha rhie ewanniẹn ye inọta eva nọ dekaẹn ẹmwẹ ne Aizaia tae: Nokaro, de ẹghẹ ne Jerusalẹm ya “kpaegbe” nọ na gi ukpa ọghe orhiọn baa ladian, kevbe de vbe nọ ya sunu hẹ? Nogieva, ẹmwẹ ne Aizaia tae vbe sẹ vbe ẹdẹnẹrẹ ra?
De ẹghẹ ne Jerusalẹm ya “kpaegbe” nọ na gi ukpa ọghe orhiọn baa ladian, kevbe de vbe nọ ya sunu hẹ? Itowa ẹre Jerusalẹm ghaa khin vbe ukpo 70 ne Ivbi Ju gbe vbe imu vbe Babilọn. Sokpan Ivbi Medis kevbe Pẹsia ghi guọghọ e Babilọn nẹ, ẹkpotọ keghi kie ne Ivbi Izrẹl hia ni rre Babilọn ya dọlegbe gha rrie ẹvbo iran, ne iran mieke na ya mu ugamwẹ ẹmwata gbọọ. (Ẹzra 1:1-4) Vbe omuhẹn ọghe 537 B.C.E., emwa eso nikẹre vbe ẹwae 12 ọghe Izrẹl, ni mwẹ ẹkoata daa e Jehova keghi kpa gha rrie Jerusalẹm. (Aiz 60:4) Iran na suẹn gha zọ ese gie Jehova, iran na suẹn gha do ugie, iran na vbe suẹn ọgua Osa na bọ. (Ẹzra 3:1-4, 7-11; 6:16-22) Uyi ọghe Jehova na dọlegbe suẹn gha baa yan e Jerusalẹm—ọni ọre emwa ọghe Osanobua ni werriegbe gha die Jerusalẹm. Iran na do gha re ukpa ne avbe agbẹnvbo ni rre ebiebi vbe odẹ ọghe orhiọn.
Vbọrhirhighayehẹ, abọ eso vbe ẹmwẹ akhasẹ ọghe Aizaia na guan kaẹn na ẹre ọ sẹ vbe Jerusalẹm vbe ẹghẹ nẹdẹ. Sokpan, ni bun sẹ vbe Ivbi Izrẹl ma ghi gha họn ẹmwẹ ne Osanobua. (Neh 13:27; Mal 1:6-8; 2:13, 14; Mat 15:7-9) Vbene ẹghẹ ya khian, iran na ku he Jesu Kristi ne Mezaia. (Mat 27:1, 2) Vbọ ghi rre 70 C.E., a keghi dọlegbe guọghọ e Jerusalẹm kevbe ọgua Osa nọ rrọọ.
E Jehova ẹre ọ tobọre ta emwi nọ sunu na yotọ. (Dan 9:24-27) Ọ dewarorua wẹẹ, ẹ i re Jerusalẹm nọ rre uhunmwu otagbọn na ẹre Jehova hoo ne ẹmwẹ akhasẹ hia nọ rre ebe Aizaia uhunmwu ẹnrẹn 60 na sẹ.
Ẹmwẹ ne Aizaia tae vbe sẹ vbe ẹdẹnẹrẹ ra? Ẹn, egbe okhuo ọkpa nọ mudia ye ihe emwi ẹre ọ na sẹ—“e Jerusalẹm nọ rre odukhunmwu.” Ukọ ighẹ e Pọl ghi guan kaẹn okhuo na, ọ na wẹẹ: “Irẹn ọre iye ima.” (Gal 4:26) E Jerusalẹm nọ rre odukhunmwu ọre otu e Jehova nọ rre ẹrinmwi, avbe odibosa ni mwẹ ẹkoata daa e Jehova ẹre ọ rre otu na. Ivbi okhuo na ọre Jesu kevbe etẹn na hannọ zẹ ni re 144,000, vbe na ghee Pọl, iran ya aro ye arrọọ ọghe etẹbitẹ vbe ẹrinmwi. Etẹn na hannọ zẹ ẹre ọ vbe re “agbẹnvbo nọhuanrẹn”—nọ re “Izrẹl ọghe Osanobua.”—1 Pit 2:9; Gal 6:16.
De vbene Jerusalẹm nọ rre odukhunmwu ya “kpaegbe” hẹ, de vbe nọ vbe ya gi ukpa ọghẹe “baa ladian” hẹ? Ivbi ẹre ni rre uhunmwu otagbọn na, na hannọ zẹ ẹre ọ ya ru ọnọna. Gia ghee vbene emwi nọ sunu daa iran ya khọ ẹmwẹ akhasẹ nọ rre ebe Aizaia uhunmwu ẹnrẹn 60.
Avbe ukọ ọghe Jesu ghi wu nẹ, etẹn na hannọ zẹ keghi “kpaegbe” rhunmwuda, iran ghaa rre uwu ebiebi vbe odẹ ọghe orhiọn, vbe ẹghẹ ne emwa okeke na ya imamwaemwi ohoghe gba iko zẹvbe na ka tae yotọ. (Mat 13:37-43) Imu ọghe Babilọn Nọkhua nọ mudia ye ihe ugamwẹ ohoghe hia, ẹre iran ghaa ye. Te etẹn na hannọ zẹ wa ye gha rre imu ya sẹ “ẹghẹ ufomwẹ agbọn,” ukpo 1914 ẹre ẹghẹ ufomwẹ agbọn na wa suẹn. (Mat 13:39, 40) Vbọ ma he kpẹẹ vba, a keghi fan iran vbe imu vbe ukpo 1919, vbobọvbobọ nii, ukpa ọghe orhiọn ọghe iran keghi suẹn gha baa, ọni ọre ne iran na rhiegba ye iwinna ikporhu iyẹn nọ maan. b Ke ukpo nibun gha dee, emwa ni ke agbẹnvbo ughughan rre ẹre ọ he lae eke ne ukpa na ye, ya sẹ egbe Izrẹl ọghe Osanobua ni dekẹ, iran na ọre avbe “ọba” ne ebe Aizaia 60:3 guan kaẹn.—Arhie 5:9, 10.
Vbe odaro, ukpa ọghe orhiọn ọghe etẹn na hannọ zẹ gha baa sẹ vbene ọ ye na. Odẹ vbo? Iran gha wu, iran ghi do gha re ọkpa vbe “Jerusalẹm Ọghe Ọgbọn,” ra ọha ọghe Kristi, nọ re orhunmwu 144,000 ni khian deba ẹre kha zẹvbe ọba kevbe ohẹn.—Arhie 14:1; 21:1, 2, 24; 22:3-5.
Ọ mwẹ emwi ne kpataki ne Jerusalẹm Ọghe Ọgbọn khian ru ne ẹmwẹ nọ rre ebe Aizaia 60:1 mieke na sẹ. (Ya Aizaia 60:1, 3, 5, 11, 19, 20 tae Arhie Maan 21:2, 9-11, 22-26.) Zẹvbe ne Jerusalẹm nọ ghaa rre uhunmwu otagbọn na ya gha re igiogbẹ ne Ivbi Izrẹl, erriọ e Jerusalẹm Ọghe Ọgbọn khian ya gha re igiogbẹ vbe Arriọba Osanobua ne Kristi khian na kha. De vbene Jerusalẹm Ọghe Ọgbọn ya “tuorre ke ehe ne Osanobua ye vbe ẹrinmwi dee”? Ẹghẹ ne Arriọba Osanobua khian ya suẹn gha kha yan uhunmwu otagbọn na ẹre a guan kaẹn mwa. Ukpa ọghẹe ẹre emwa ni mu ohan Osanobua ni ke agbẹnvbo ughughan rre “khian ya gha bẹghe odẹ ne iran la khian.” Iran i khian ghi gha ru orukhọ, iran i khian ghi vbe gha wu. (Arhie 21:3, 4, 24) Vbe okiekie, a ghi “ya emwi hia khian ọghe ọgbọn,” zẹvbe ne Aizaia kevbe avbe akhasẹ ọvbehe tae yotọ. (Iwinna 3:21) Ẹghẹ ne Jesu ya suẹn gha kha zẹvbe Ọba, ẹre a ya suẹn gha ya emwi hia khian ọghe ọgbọn kevbe wẹẹ, ẹghẹ na gha sẹ ufomwẹ vbe Ukpo Arriaisẹn Ọkpa Ne Jesu Khian Ya Kha gha ghi fo nẹ.
a Vbe ebe Aizaia 60:1, e New World Translation keghi loo “okhuo,” ọ ma loo e “Zaiọn,” ra e “Jerusalẹm,” ẹmwẹ Hibru na ke zedu avbe ẹmwẹ na ladian ighẹ “kpaegbe” kevbe “baa ladian” keghi re ẹmwẹ na loo vba ghaa guan kaẹn okhuo, erriọ ẹmwẹ na ighẹ “ruẹ” vbe ye. Na na loo “okhuo” vbe ako na gha ru iyobọ ne ọmwa nọ tie ako na ya rẹn wẹẹ, okhuo na i wa re okhuo kẹkan, sokpan te ọ mudia ye ihe emwi.
b Ebe Ẹzikiẹl 37:1-14 kevbe Arhie Maan 11:7-12 vbe guan kaẹn ẹghẹ na ya ya emwi hia khian ọghe ọgbọn vbe odẹ ọghe orhiọn, nọ sunu vbe ukpo 1919. Ẹzikiẹl ka tae yotọ wẹẹ, a gha fan etẹn na hannọ zẹ hia vbe iran gha ghi gbe ukpo nibun nẹ vbe imu, iran ghi do dọlegbe mu ugamwẹ ẹmwata gbọọ. Ọ mwẹ ẹghẹ na ya mu ibozẹghẹ ọghe etẹn na hannọ zẹ ni ghaa mu asanikaro ye eghan vbe ovbi ẹghẹ kherhe rhunmwuda iyayi ọghe iran, iran ghi wa ladian vbe eghan iran na dọlegbe suẹn iwinna ugamwẹ iran. Ọna ẹre ebe Arhie Maan guan kaẹn. Vbe ukpo 1919, a keghi zẹ iran zẹvbe “ọviẹn nọ gia mu ẹtin yan kevbe nọ mwẹ ẹwaẹn.”—Mat 24:45; ya ghee Pure Worship of Jehovah—Restored At Last!, ipapa 118.
