• “Ọ na wa yevbe na miẹn wẹẹ, te ọdafẹn mwẹ wa ru oghẹ yan egbe yan egbe.”

• “Ekhue egbe mwẹ na wa gha mu mwẹ, I na gha roro ẹre wẹẹ, I ma mose sẹ kevbe wẹẹ I i mwẹ esa ne I ye.”

• “Ekhue ma gu mwẹ tama ọmwa rhọkpa, I na wa gha rri oya ẹre vbe uwu egbe vba.”

• “Ọ na yevbe na miẹn wẹẹ, e Jehova ma hoẹmwẹ mwẹ.”

Ifiẹmwẹ ni rre odukhunmwu mwa ya ima rẹn, oya ne okhuo re vbe ọdafẹn ọnrẹn ghaa ghee ughe ne emwa na bannọ ruan. Adeghẹ a na miẹn wẹẹ, ọ kpẹẹ re nọ ke lẹre ru ẹre, ọ gha kẹ, uki nibun ra ukpo nibun ẹre ọ ghi ye na, nọ ya suẹn gha ru ẹre, a sẹtin miẹn wẹẹ, ọvbokhan rẹn i ghi sẹtin gba ẹko ẹre. Zẹvbe ne okhuo ọkpa khare, ọ wẹẹ irẹn na gha roro ẹre wẹẹ, “De aro ọmwa ne imẹ rọnmwẹ na? Ọ mwẹ emwi ọvbehe nọ mu lẹre mẹ ra?”

Rhunmwuda ikhuo ne ọdafẹn iran ghee ughe ne emwa na bannọ ruan ẹre ima gu gbẹn uhunmwuta na. a Ma gha ziro yan ilele eso ni rre Baibol nọ gha rhie ifuẹko ne avbe ikhuo vberriọ, nọ gha ya iran rẹn wẹẹ e Jehova gha ru iyobọ ne iran, kevbe nọ gha mu iran orhiọn sotọ, ọ ghi vbe ya iran sikẹ e Jehova sayọ. b

Agharhemiẹn wẹẹ u i khian sẹtin dia emwi hia ne ọdafẹn ruẹ ru, emwi eso rrọọ ne u gha sẹtin ru, nọ gha mu orhiọn ruẹ sotọ, ne ohu ohu ghẹ mieke na gha mu ruẹ. Gi ima guan kaẹn emwi eso ne u gha sẹtin ru.

Ghẹ gha roro ẹre wẹẹ, uwẹ ẹre ọ si ẹre. Okhuo sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, egbọre irẹn ẹre ọ si ẹre, ne ọdafẹn irẹn na ghee egbe ughe vberriọ. Alice c kegha roro ẹre wẹẹ, ọ mwẹ ako ne irẹn i na hia ra irẹn ma mose sẹ. Ọ khare wẹẹ, ‘Vbọzẹ ne aro ọdafẹn mwẹ na viẹn ye ikhuo ọvbehe?’ Ikhuo eso keghi roro ẹre wẹẹ, vbene iran ya yin keghi ya ẹmwẹ nọ rre otọ tua sayọ. Vbe igiemwi, e Danielle khare wẹẹ, “I na gha roro ẹre wẹẹ, ọmwa ne egbe balọ, ne ohu ohu wa mu, nọ khian ya obọ re mu orọnmwẹ ọghẹe rhia ẹre I khin.”

Deghẹ u mwẹ egbe iziro vbenian, ọ khẹke ne u rẹn wẹẹ, e Jehova i khian rri ruẹ oya ye emwi ne ọdafẹn ruẹ ru. Ebe Jems 1:14 khare wẹẹ: “Sokpan, emwi ne dọmwadẹ ọghẹe hoo vbe ekhọe, ẹre ọ danmwẹ ọnrẹn ghee, emwi nọ hoo nii ghi muẹn vbe na ghee ifi.” (Rom 14:12; Fil 2:12) E Jehova i khian kha wẹẹ, uwẹ  ẹre ọ si ẹre ne ọdafẹn ruẹ na ru emwi nọ ru, nọghayayerriọ, ọ wa ya ekhọe hia gbọyẹmwẹ yọ, ne u na mwẹ ẹkoata daa ẹre.—2 Krọ 16:9.

Ọ vbe khẹke ne ima rẹn wẹẹ, okpia ghaa ghee ughe ne emwa na bannọ ruan ma rhie ma wẹẹ, ọ mwẹ ako ne ọvbokhan rẹn i na hia, ra wẹẹ ọvbokhan rẹn ma mose sẹ. Emwa ni kakabọ wa rẹn vbekpa avbe ughe vbenian khare wẹẹ, emwi ọdọ vbe amwẹ yẹẹ emwa ni ghee ughe vbenian sẹrriọ wẹẹ, okhuo rhọkpa i rrọọ nọ gha sẹ iran ọkẹn.

Ghẹ ghi kpokpo egbe. E Catherine khare wẹẹ, te irẹn te wu rhunmwuda ne irẹn na gha si osi ba ẹmwẹ ughe ne emwa na bannọ ruan ne ọdafẹn irẹn ghaa ghee. E Frances khare wẹẹ: “Ẹghẹ ke ẹghẹ ne I ma ya miẹn ọdafẹn mwẹ, osi ghi wa gha si mwẹ. Orhiọn mwẹ i zẹdẹ sotọ vbe ẹdẹrriọ.” Ikhuo eso vbe kha wẹẹ, te ekhue wa mu iran, vbe iran ghaa rre eke ne etẹn ni rẹn emwi ne ọdafẹn iran ru ye. Eso vbe kha wẹẹ, te ọ yevbe na mien wẹẹ, iran ọkpa ẹre ọ wa fuẹn vbe uwu ẹre rhunmwuda, iran roro ẹre wẹẹ, emwa ma gele rẹn vbene emwi ye iran hẹ.

Ẹ i re ẹmwẹ ruẹ deghẹ u na gha mwẹ egbe avbe iziro na. Ọrheyerriọ, adeghẹ u na roro ẹre gbe, ọ sẹtin ya iro han ruẹ. Rhunmwuda ọni, hia ne u gha ru emwi nọ gha ya ruẹ sikẹ e Jehova sayọ. Ọna gha ru iyobọ nuẹn ya sẹtin zin egbe.—Psm 62:2; Ẹfis 6:10.

Ọ mwẹ ikhuo eso vbe Baibol ne osi wa gha si, iran ghi tu tie Jehova vbe erhunmwu, e Jehova keghi rhie ifuẹko ne iran. U ghaa tie okha ọghe avbe ikhuo na, u na vbe gha muẹn roro, ọ gha wa ru iyobọ nuẹn. Ẹ i re ẹghẹ hia e Jehova wa ya sọfurre ye ọlọghọmwa ne iran ye, sokpan ọ keghi fu iran ẹko rre. Vbe igiemwi, “iro keghi wa han e Hanna” rhunmwuda ọlọghọmwa nọ ghaa ye. Sokpan, e Hanna ghi ‘ya ẹghẹ nọ taẹn na erhunmwu gie Jehova’ nẹ, orhiọn rẹn na sotọ, agharhemiẹn wẹẹ, ọ ma rẹn vbene emwi khian de hẹ.—1 Sam 1:10, 12, 18; 2 Kọr 1:3, 4.

Tama ediọn ni rre iko ne iran ru iyobọ nuẹn. Te iran yevbe na ghee “ehe na lẹre yi vbe ẹhoho ghaa hoho, kevbe ehe na lẹẹ fi vbe ẹghẹ okpe ẹhoho.” (Aiz 32:2) Iran sẹtin gu ruẹ rẹn, ọtẹn nokhuo ne u gha sẹtin fannọ otọ ẹko ruẹ ma kevbe nọ gha sẹtin rhie ifuẹko nuẹn.—Itan 17:17.

U gha sẹtin ru iyobọ ne ọdafẹn ruẹ nẹ ghẹ ghi ghee ughe ne emwa na bannọ ruan ra? Egbọre. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, ọ gha de ọghe na sọfurre ye ọlọghọmwa ra na sẹtin khọnmiotọ yan eghian nọ wegbe, “orhunmwu eva ẹre ọ maan sẹ ọkpa.” (Asan 4:9-12) Emwa eso ni rri egie ebe khare wẹẹ, ọdọ vbe amwẹ gha ku uhunmwu kugbe, ẹre ọkpa vbe uwu iran nọ ghee ughe  ne emwa na bannọ ruan, khian na sẹtin ban uyinmwẹ vberriọ, iran ghi vbe sẹtin dọlegbe gba ẹko egbe.

Ọghe ne ẹmwata, ọ vbe rre obọ ọdafẹn ruẹ deghẹ ọ gele mu egbe nọ ya ban uyinmwẹ dan na. Ọ rinmwian e Jehova nẹ nọ rhie ẹtin ne irẹn ya sẹtin ban uyinmwẹ na ra, ọ vbe gualọ iyobọ ediọn nẹ ra? (2 Kọr 4:7; Jems 5:14, 15) Ọ ru emwamwa nọ khẹke nẹ ra, nọ gha ru iyobọ nẹẹn, nẹ ghẹ mieke na de ye edanmwẹ na ra—vbe igiemwi, ọ ghi gha begbe vbe odẹ nọ ya loo efoni ọghẹe ra e kọmputa, ọ ghi vbe gha lẹẹ ne emwi ke emwi nọ gha sẹtin si ẹre fi uyinmwẹ na. (Itan 27:12) Ọ gele hoo nọ miẹn iyobọ ọghuẹ yi ra, ọ vbe mu egbe nọ khian ya ta ẹmwata ma ruẹ ra? Deghẹ erriọ nọ, u gha sẹtin ru iyobọ nẹẹn.

Vbua khian ya ru ọna hẹ? Gia guan kaẹn igiemwi ọghe Felicia. Te okpia ne Felicia rọnmwẹ na tie ẹre Ethan ye kherhe vbe ọ suẹn gha ghee ughe ne emwa na bannọ ruan. Rhunmwuda vbene Felicia ya gha yin, ọ ma gha lọghọ ọdafẹn ọnrẹn nọ sẹtin tama rẹn ẹghẹ ke ẹghẹ ne iziro dan na ya la ẹre ekhọe. Ethan khare wẹẹ: “I keghi ta ẹmwata ma ọvbokhan mwẹ, I i mu emwi rhọkpa lẹre nẹẹn. Ọ ru iyobọ mẹ ne I sẹtin lẹẹ ne emwi ke emwi nọ gha ya mwẹ de fi edanmwẹ, ẹghẹ hia ẹre ọ vbe ya nọ mwẹ vbene emwi ghi vbe ye hẹ. Ọ vbe ru iyobọ mẹ ne I ghẹ gha la intanẹt vbe ẹghẹ hia.” Ọghe ne ẹmwata, uyinmwẹ ne Ethan yin na wa da e Felicia. Sokpan e Felicia khare wẹẹ, “ohu nọ mu mwẹ ma ru iyobọ nẹẹn ya ban uyinmwẹ dan na. Mẹ vbe ọre ghi gba ziro yan uyinmwẹ dan nọ gua ẹre obọ ro na, ọ na ghi do mu egbe nọ khian ya ku obọ gbe ba mwẹ, nẹ ghẹ mieke na gha ru emwi nọ gha si obalọ yọ mwẹ egbe.”

Ọdọ vbe amwẹ gha mu iro ma egbe vbenian, ọ gha ru iyobọ ne ọdọ nọ rrọọ ya gban egbe ne ughe dan na ghee, ọ ghi vbe ru iyobọ ne ọvbokhan rẹn ya dọlegbe gba ẹko ọdafẹn ọnrẹn. Rhunmwuda adeghẹ ọdọ i mu emwi lẹre ne ọvbokhan rẹn, ọ na gha tama rẹn emwi nọ rre ọre ekhọe, ọ na gha tama rẹn emwi nọ ru vbe ẹdẹgbegbe, kevbe eke nọ rrie, ọvbokhan rẹn ghi sẹtin gba ẹko ẹre.

Uwẹ yayi wẹẹ, u gha vbe sẹtin ru iyobọ ne ọdafẹn ruẹ vbe odẹ vbenian ra? Deghẹ erriọ nọ, uwa sẹtin koko tie uhunmwuta na. Emwi ọkpa nọ khẹke nọ ru ọre nọ ban ughe dan na, ọ ghi vbe rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa ne u gha sẹtin gba ẹko ẹre irẹn khin. Ọ ma khẹke nọ gha gui vbe u gha mu ẹmwẹ na rre, nọghayayerriọ, ọ khẹke nọ rẹn vbene uyinmwẹ dan na nọ yin ye ruẹ hẹ vbe egbe. Ọ khẹke ne u ru iyobọ nẹẹn, nọ mieke na sẹtin ru emwi nọ gha yae fi werriẹ, u ghi vbe kie ẹkpotọ nẹẹn ya rhie ẹre ma wẹẹ, ọmwa ne u gha sẹtin gba ẹko ẹre, ẹre irẹn khin. Ọ khẹke ne uwa eva hia ne uwa rẹn emwi nọ ya emwa hoo ne iran gha ghee ughe dan na kevbe vbene ọmwa gha ya sẹtin ban rẹn. d

 Adeghẹ u na gha roro ẹre wẹẹ, ẹmwẹ nọ rre otọ na gha si ẹzọ deghẹ uwa eva na koko tae, uwa sẹtin tie ọdiọn ọkpa vbe iko, nọ gha gu uwa rre evba vbe uwa gha khian ziro yan ẹmwẹ na. Ọ khẹke ne u rẹn wẹẹ, ọdafẹn ruẹ gha dobọ ban uyinmwa na nẹ, ọ sẹtin rhie ẹghẹ u ke do gba ẹko ẹre. Ghẹ gi egbe wọọ ruẹ. Rhie aro sotọ ne u mieke na bẹghe alaghodaro ne uwa mwẹ. Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, adeghẹ uwa na gha mwẹ ẹbo izinegbe, vbe ne ẹghẹ ya khian, orọnmwẹ ọghe uwa gha werriegbe digiẹ.—Asan 7:8; 1 Kọr 13:4.

Adeghẹ ọdafẹn ruẹ na werriegbe ya ghee ughe dan na, ọni rhie ma wẹẹ, ọ ma hoo nọ fi werriẹ ra, ra ẹ i khian ghi sẹtin ban rẹn? Ẹo, ẹ i wa re erriọ. Katekate deghẹ a na miẹn wẹẹ, uyinmwẹ na gua ẹre obọ ro nẹ, a sẹtin miẹn wẹẹ te ọ khian gha hia nọ ban uyinmwẹ na, ọ te ya wu. Ọ sẹtin ghee ughe dan na, uhiẹn vbọ gha ban rẹn nẹ vbe ọwara ukpo nibun. Ne ọna ghẹ mieke na sunu, ọ ma khẹke nọ fi egbua. Ọ khẹke nọ ru emwi hia nọ gha sẹtin ru, nọ gha ru iyobọ nẹẹn, nẹ ghẹ mieke na werriegbe ya ghee ughe dan na, ọ gha khọnrẹn wẹẹ ọ ka ban rẹn nẹ. (Itan 28:14; Mat 5:29; 1 Kọr 10:12) Te ọ khẹke ne odẹ nọ “ya roro emwi ye gha ru ọghe ọgbọn yọ,” ọ ghi vbe “gi emwi dan gha sọnnọ” ọnrẹn. Ọni nọ wẹẹ, ọ ghi gi ughe ne emwa na bannọ ruan kevbe uyinmwẹ ni ma huan vbe na ghee na na tobọ ọmwa gua ẹgẹn ọmwa kpa gha sọnnọ ọnrẹn. (Ẹfis 4:23; Psm 97:10; Rom 12:9) Ọ gele mu egbe nọ ya ru ena hia ra? Adeghẹ erriọ nọ, a sẹtin miẹn wẹẹ, ọ gha sẹtin ban uyinmwẹ dan na. e

Adeghẹ a na miẹn wẹẹ, ọ ma hoo nọ ban uyinmwẹ dan na ghi vbo? Ọghe ne ẹmwata, egbe ẹre sẹtin wa wọọ ruẹ, u sẹtin wa gha mu ohu, u sẹtin vbe gha roro ẹre wẹẹ, ẹ i mwẹ ẹkoata daa ruẹ. Mu emwi hia ye obọ e Jehova, ọna gha mu ruẹ orhiọn sotọ. (1 Pit 5:7) Ye gha ru emwi nọ gha ya ruẹ sikẹ e Jehova sayọ, gha ruẹ e Baibol ne egbuẹ, gha mu emwi ne u tie roro, u ghi vbe gha na erhunmwu. U ghaa ru enena, e Jehova ghi vbe sikẹ ruẹ. Zẹvbe nọ rre ebe Aizaia 57:15, ọ “dia ọghe iran ne iro han rẹn kevbe ne ekhọe iran lighi ya,” nọ mieke na ru iyobọ ne iran, ne iran dọlegbe gha mwẹ oghọghọ. Hia vbe odẹ ke odẹ ne u gha re Ovbi Otu e Kristi nọ rẹn enegbe. Nọ iyobọ vbe obọ ediọn. Gha mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, ẹdẹ ọkpa khẹ ẹdẹ ọkpa, ọdafẹn ruẹ gha ya ekhọe hia fi werriẹ.—Rom 2:4; 2 Pit 3:9.