AN BIBLIYA BAKONG LIBRO DAPIT SA SIYENSIYA, PERO MAY MGA IMPORMASYON DIYAN NA PATIINOT NANG IHINAYAG BAGO PA MADISKUBRE. PAG-ISIPAN AN PIRANG HALIMBAWA.

Igwa daw nin kapinunan an uniberso?

Dati, kumbinsido an mga siyentista na an simbag sa hapot na iyan mayo. Ngunyan, naniniwala na sinda na may kapinunan an uniberso. Haloy na panahon nang malinaw na sinabi iyan kan Bibliya.—Genesis 1:1.

Ano an korte kan daga?

Kan inot na mga panahon, iniisip kan dakul na tawo na an daga patag. Kan ikalimang siglo B.C.E., sinabi kan mga Griegong siyentista na iyan bilóg. Pero haloy na panahon pa bago kaiyan—kan ikawalong siglo B.C.E.—an kagsurat kan Bibliya na si Isaias sinambit an dapit sa ‘katalidungan kan daga,’ gamit an tataramon na puwede man mangahulugan na bilóg. —Isaias 40:22.

Nalalapa o nararaot daw an pisikal na kalangitan?

An Griegong siyentista na si Aristotle, kan ika-4 na siglo B.C.E., nagtukdo na sa daga sana nangyayari an proseso nin pagkalapa o pagkaraot, mantang an mabituon na kalangitan dai nuarin man magbabago o mararaot. Dakul na siglong pinaniwalaan an konseptong iyan. Pero kan ika-19 siglo, nabilog kan mga siyentista an konsepto nin entropy. Sigun sa konseptong iyan, an gabos na bagay, sa langit man o sa daga, nararaot o nalalapa. An saro sa mga siyentista na nagsuportar sa konseptong ini na si Lord Kelvin, nagsabi na an Bibliya nagsambit dapit sa langit asin daga: ‘Sinda gabos siring sa sarong gubing magkakaruluma.’ (Salmo 102:25, 26) Arog kan itinutukdo kan Bibliya, naniniwala si Kelvin na kun gugustuhon nin Diyos kaya Niyang pangyarihon na dai maraot an Saiyang mga linalang.—Parahulit 1:4.

Paano nakakapagdanay an mga planeta sa kinamumugtakan ninda, arog kan satong daga?

Itinukdo ni Aristotle na an gabos na bagay sa kalangitan nasa laog nin arog-kristal na globo na nasa laog man nin saro pang globo saka nasa laog pa nin iba pang mga globo, asin an daga iyo an nasa sentro kan gabos na globo. Kan ika-18 siglo C.E., pinaniniwalaan na kan mga siyentista an ideya na an mga bituon asin planeta posibleng nakabitin sa mayo. Pero sa libro nin Job, kan ika-15 siglo B.C.E., mababasa niyato na an Kaglalang ‘ibinibitin an daga sa ibabaw kan mayo.’—Job 26:7.

AN BIBLIYA, DAWA BAKONG LIBRO SA MEDISINA, PATIINOT NANG NAGTAO NIN MGA PRINSIPYO DAPIT SA PAG-IINGAT SA SALUD.

Pagsuway kan mga may hilang.

Ipinagbuot sa Katugunan ni Moises na isuway sa kadaklan an mga tawong may leproso. Kan panahon sana na nagkaigwa nin mga epidemya kan Edad Medya nanudan kan mga doktor na sunudon an prinsipyong ini, na sagkod ngunyan epektibo pa man giraray.—Levitico, kapitulo 13 asin 14.

Paghanaw pagkatapos magkapot nin bangkay.

Sagkod kan mga huring kabtang kan ika-19 siglo, sa parati, parehong inaasikaso kan mga doktor an mga pasyente asin mga bangkay—na dai man lang naghahanaw kan saindang mga kamot. Huli kaiyan dakul an nagadan. Alagad, sinambit sa Katugunan ni Moises na an siisay man na magkapot nin sarong bangkay magigin maati sa seremonyal na paagi. Ipinagbuot pa ngani kan Katugunan na sa arog kaiyan na mga sitwasyon, dapat na gumamit nin tubig para sa seremonyal na paglilinig. Siguradong may mga pakinabang man sa salud an arog kaiyan na mga kaugalian sa relihiyon.—Bilang 19:11, 19.

Tamang pag-apon nin udo.

Kada taon, labing kabangang milyon na aki an nagagadan sa diarrhea, panginot na huli sa pagkabantad sa udo nin tawo na dai naiapon nin tama. Sinasabi sa Katugunan ni Moises na an udo nin tawo dapat na italbong harayo sa lugar na iniistaran kan mga tawo.—Deuteronomio 23:13.

Tamang panahon nin pagturi.

Espesipikong sinambit sa Katugunan nin Diyos na an sarong aking lalaki dapat na turion sa ikawalong aldaw kaini. (Levitico 12:3) Sa mga bagong mundag na umboy, an kakayahan kan dugo na mag-ampat nagigin normal pakalihis nin sarong semana. Kan mga panahon kan Bibliya, bago pa madiskubre an modernong paagi nin pagbulong, nagin proteksiyon nanggad an paghalat nin labing sarong semana bago turion an aki.

An koneksiyon kan emosyon asin kan pisikal na salud.

Sinasabi kan mga parasiyasat sa medisina asin mga siyentista na an positibong emosyon arog kan kaugmahan, paglaom, pagpasalamat, asin pagigin andam na magpatawad may marahay na mga epekto sa salud. An Bibliya nagsasabi: ‘An magaya-gayang puso sarong marahay na bulong, alagad an mamundong espiritu minaubos kan kusog nin tawo.’—Talinhaga 17:22, An Marahay na Bareta Biblia.