Amual ti dungu

Amual tati troquiñ dungu mu

A4

Chau Dios ñi üi Hebreo Huirintucun mu

Chau Dios ñi üi hebreo quehun mu, femngechi huirintucungei petu ñi yengenon pu Israel che Babilonia mu

Chau Dios ñi üi hebreo quehun mu, femngechi huirintucungei deu tripalu pu Israel che Babilonia mu

Hebreo Huirintucun mu, Antiguo Testamento ca pingelu, Chau Dios ñi üi huiriconcülei epe 7.000 rupa, tüfachi meli hebreo huirin mu יהוה. Tüfachi meli huirin feipingequei Tetragrámaton, tüfachi Biblia meu rulpadungungequei “Jehová”. Biblia meu tüfachi üi doi fentren rupa tripaquei caquelu üi meu. Biblia meu Chau Dios feipingequei Com Nehuen Nielu, Doi Alüpüralelu, Ñidol cam caquelu femngechi üitun. Huelu Chau Dios ñi üi huirintucungei tüfachi meli hebreo huirin mu.

Chau Jehová femcünui ñi huirintucungeal tañi üi Biblia mu. Chau Dios ñi pin mu Joel huirintucui: “Com tati maneluulu Chau Jehová ñi üi meu, montulngeai” (Joel 2:​32). Cafei adcünufi quiñe huentru ñi huirintucual Salmos lifru mu: “Com che tañi quimal eimi müten tami Alüpüralen itrocom mapu mu, Jehová pingei tami üi” (Salmo 83:18). Salmos lifru mu doi 700 rupa huirintuculei Chau Dios ñi üi. Chau Dios ñi pu che ülcantuquefuingün fillque ül tripalu tüfachi lifru mu. Feimu, ¿chumngelu (chemu) fentren Biblia mu huirintucungelai tüfachi üi? ¿Chumngelu ti Hue Mapu ñi Biblia feipilei Jehová? ¿Chem pilei am tüfachi üi?

Quiñeque chumpol chillca pengelu Lachi lafquen meu, rangi hunen siglo püle huirintucungei. Hebreo quehun mu huirintuculei, femngechi huirintucungequefui deu tripalu pu Israel che Babilonia mu. Ti Tetragrámaton fillque rupa huirintuculei chumngechi ñi huirintucungequen petu ñi yengenon pu Israel che Babilonia mu.

¿Chumngelu fentren Biblia mu huirintucungelai Chau Dios ñi üi? Fillque dungu mu. 1) Quiñeque che raquiduamquei duamfal-lai ñi nieal quiñe üi müten tati Com Nehuen Nielu. 2) Caquelu che inaqueingün pu judio ñi huimtun, feimu üituquelafingün ñi pecancanoafiel. 3) Cüme quimngequelai chumngechi rulpangequefui Chau Dios ñi üi, feimu quiñeque che üituquefingün Ñidol cam Chau Dios. Huelu com tüfa ñi feipiqueel pu che cümelai, ¿chumngelu? Peaiñ.

  • Hune, quiñeque che feipiquei duamfal-lai Chau Dios ñi nieal quiñe üi. Huelu ngüneduamquelaingün ñi pengeel cuifique huirin chillca nielu Chau Dios ñi üi. Quiñeque tüfa huirintucungei petu ñi mülepanon Jesús mapu mu. Chau Dios llemai femcünui ñi huirintucungeal tañi üi fentren huaranca rupa. Fei quimfali Chau Dios ayüquei taiñ quimafiel ñi üi ca taiñ üituafiel.

  • Epu, quiñeque rulpadunguquelu Biblia tucuquelaingün Chau Dios ñi üi inaniefiel mu pu judio ñi huimtun. Huelu ngüneduamquelaingün tüfachi falin dungu: quiñeque judio copiaquefilu Biblia üituquelafingün Chau Dios ñi üi, huelu huirintucuquefingün. Qumrán lof mu fülcülelu Lachi lafquen mu, pengei rume cuifique chumpol chillca, fentren rupa huirintucuniei Chau Dios ñi üi. Quiñeque rulpadunguquelu, cheu ñi mülequefel Chau Dios ñi üi huirintucuqueingün ÑIDOL fütraque letra mu. Tüfachi pu che quimnieingün fentren rupa ñi huirintucungeel Chau Dios ñi üi Biblia mu. Huelu, ¿chumngelu entuquefingün cam cangelu üi huirintucuquefingün? ¿Inei am feipieyu engün ñi femngechi femal? Fei engün müten quimniei.

  • Cüla, cüme quimngequelai chumngechi ñi rulpangequefel Chau Dios ñi üi. Feimu quiñeque che üituquelafingün, huelu fei engün üituquefingün ta Jesús. Famülque mu rulpangequelai Jesús tañi üi chumngechi ñi femngequefel hunen siglo mu. Tati pu hebreo dunguquelu feipiquepelafuingün Yeshúa. Ca ñi feipial Mesías feipiquefuingün Mashíaj. Pu cristiano griego dunguquefulu Iēsóus Khristós feipiquefuingün ca pu latin dunguquefulu Iesus Christus feipiquefuingün. Chau Dios ñi duam mu, pu huirintucuquelu Biblia huirintucuingün Jesús ñi üi griego quehun mu. Huirintuculaingün chumngechi ñi rulpangequen hebreo quehun mu, doi mai huirintucuingün chumngechi ñi feipiqueel pu che quisu tañi quehun mu. Ca femngechi rupaquei Chau Dios ñi üi mu. Cüme quimngelai chumngechi rulpangequefui hebreo quehun cuifi mu, huelu ti Troquiñche Rulpadungufilu ti Hue Mapu ñi Biblia cümelu troquifingün ñi huirintucungeal Jehová.

Ti Hue Mapu ñi Biblia, ¿chumngelu feipilei Jehová? Ti meli letra ñi nieal tati Tetragrámaton (יהוה) huirintucungeafui YHWH, cafei YHVH cam JHVH. Ti Tetragrámaton nielai vocales, femngechi huirintucungelu am ti hebreo quehun cuifi mu. Huelu tati pu che cüdautuquelafui tañi papeltual, fill antü dunguquelu am engün tañi quehun.

Rume fentren tripantu deu ñi huirintucungeel hebreo quehun mu ti Biblia, quimque judio pepicaingün chumngechi ñi müte cüdautunoal ta che ñi papeltual hebreo quehun. Caque palabra tuculelfingün punto cam signo, femngechi pu che quimafui chem vocal yeniei caque palabra. Huelu feichi mu quiñeque judio raquiduamquefuingün ñi üitungenoal ta Chau Dios, feimu caquelu palabra mu üituquefingün ta Chau Dios. Copiafilu engün tati Tetragrámaton, tüfachi caquelu palabra ñi vocal tuculelfingün ta Chau Dios ñi üi. Feimu tati cuifique huirin chillca nielu feichi pichique punto pengelquelaingün chumngechi rulpangequefui Chau Dios ñi üi hebreo quehun cuifi mu. Quiñeque che Yahwéh feipiqueingün Chau Dios ñi üi. Caquelu che caque dungu feipiqueingün. Feiti chumpol chillca pengelu Lachi lafquen mu mülei quiñe troquiñ Levítico lifru mu. Griego quehun meu huirintuculei ti lifru, tüfa mu Chau Dios ñi üi huirintucungei Iaṓ. Caquelu che huirintucuquelu griego quehun mu, ñi feipial Chau Dios ñi üi huirintucuqueingün Iaḗ, Iabé cam Iaoué. Quimlaiñ chumngechi ñi rulpangequeel Chau Dios ñi üi cuifi hebreo quehun mu (Génesis 13:4; Éxodo 3:15). Huelu quimnieiñ fentren rupa Chau Dios quimelelfi tañi üi tañi pu poyequeteu. Ca fei engün üituquefuingün ta Chau Dios llellipun mu ca nütramcan mu (Éxodo 6:2; 1 Reyes 8:23; Salmo 99:9).

Huelu, ¿chumngelu tüfachi Biblia mu huirintucungequei Jehová? Fentren tripantu meu Chau Dios ñi üi femngechi rulpangequei fentren quehun meu, mapudungun mu cafei.

Chau Dios ñi üi Génesis 15:2 mu, chumngechi ñi rulpadungufiel William Tyndale 1530 tripantu mu.

Chau Dios ñi üi huirintucungei quiñe cuifi Biblia mapudungun mu, tüfa Ngünechen ñi Neyüntükumuyümchi Chillka pingei. Tüfachi Biblia mu mülei ti lifru Lucas, Hechos ca quiñeque troquiñ Génesis ca Apocalipsis mu. Génesis lifru mu Chau Dios ñi üi mari regle rupa huirintuculei Jehova ca quiñe rupa huirintuculei Jehovah. Caquelu quehun meu ca femngechi huirintucungequei Chau Dios ñi üi. Fentren tripantu mu huincadungun mu deu huirintucungei Jehová fillque Biblia mu. Quiñe ta tüfa tati Biblia Reina-Valera (1862). Cafei gringodungun meu William Tyndale 1530 tripantu mu rulpadungufi tati hunenque quechu lifru Biblia meu. Tüfa mu huirintucui ­Iehouah. Tüfa tati hunen rupa ñi tripan Chau Dios ñi üi quiñe Biblia gringodungun mu.

Quiñe huentru rume quimfilu Biblia ñi dungu, Joseph Bryant Rotherham pingelu, huirintucui quiñe lifru Studies in the Psalms (Estudios de los Salmos) pingelu, 1911 tripantu mu tripai. Tüfa mu quisu huirintuculai Yahweh, doi mai gringodungun mu huirintucui Jehovah, ¿chumngelu? Quisu feipi: “Epe com pu papeltuquefilu Biblia quimniefi ca cüme llouquefi” ñi femngechi huirintucungen. Cafei Alexander Kirkpatrick cüme adümquefilu hebreo quehun, 1930 tripantu mu feipi chumngelu cümelcalei ñi rulpangeal Jehovah gringodungun mu. Quisu feipi: “Famülque mu fentren quimche feipiquei mülei ñi feipingeal Yahveh cam Yahaveh. Huelu gringodungun mu, ¿doi feipingequepelai JEHOVAH? Cüme quimngelai rume chumngechi ñi rulpangequeel ñi üi, huelu doi falin-ngei quimal tüfa Chau Dios tañi üingen, trürlai caquelu üi mu ñi tuculelngequen ta Chau Dios, quiñe tüfa Ñidol”. Huincadungun mu tati Diccionario Manual Bíblico feipi Chau Dios ñi üi “mülei ñi huirintucungeal Jehová, femngechi huirintucungequelu am” fentren falinque Biblia huincadungun mu.

Ti Tetragrámaton YHWH: ‘femcünuquei ñi femngechingerpual’

Ti verbo hwh: ‘ngerpual’

¿Chem pilei am Jehová ñi üi? Hebreo quehun mu Jehová ñi üi tuhui quiñe verbo mu, cüpa feipi ‘ngerpual’. Quiñeque quimche ca feipiqueingün tüfachi verbo cüpa feipi ‘femcünuquei ñi femngechingerpual’. Feimu llemai ti Troquiñche Rulpadungufilu ti Hue Mapu ñi Biblia raquiduamquei Chau Dios ñi üi cüpa feipi ‘femcünuquei ñi femngechingerpual’. Rüf femngechi felei feipilayafuiñ, caquerumei ñi feipiquen tati pu quimche. Chau Jehová itrocom deumai ca huechunentuquei tañi ayünieel. Feimu ñi chem pin tañi üi nüucülei tüfachi dungu meu. Quisu deumai ti callfü huenu, tati pu che ca tati pu püllü. Huelu feica müten no, chem rupale rume, huechunentuquei tañi ayünieel.

¿Chem feipiafuiñ ñi huiriconcülen Éxodo 3:14? Tüfa mu Chau Dios feipi quisu mu: “Iñchengean Chem tañi Dulliel” (cam “Iñchengean Chem tañi Ayünieel”). Ti verbo tripalu tüfa mu cüpai hebreo quehun mu, nüucülei feichi verbo mülelu quisu ñi üi mu. Huelu tüfachi feipin pengelquelai com ñi nüucülen Chau Dios ñi üi meu. Quiñe dungu müten pengelquei Jehová ñi chumngen. ¿Chem dungu am? Chem rupale rume, Chau Dios fillque dungu femquei ñi huechunentuafiel tañi ayünieel. Chau Dios ñi üi pengelquei quisu chem rume femcünuhuafui ñi huechunentuafiel tañi ayünieel. Huelu feica müten no, cafei com tañi deumael femcünufi ñi femal fillque dungu, femngechi ñi huechunenturpual tañi feipicünuel.