Yi enu ci yí lemɛ ji

Yi enyɔtawo nɔxu

Mínyaa?

Mínyaa?

Lé ekpe ciwo wokpɔ le blema Babiloni glikpuwo mɛ koɖo lé wowa wo do dasɛ mɔ enyɔ ciwo Bibla nu nyi nyɔnɔnwiɔ?

NYIGBANMƐNUMƐKUTƆWO kpɔ ekpe mɛmɛ sugbɔsugbɔ ɖekawo ciwo wozan yí sɔ cu blema Babiloni ju lɔ. Nyigbanmɛnumɛkutɔ Robert Koldewey nu mɔ, wowa ekpe ŋtɔ́wo le zokpuwo mɛ “le eju lɔ godu, fini yí esu nyɔ le yí enu ciwo woasɔ bɔ ezo lɔwo sugbɔ le.”

Enuŋwlɛɖɛ xoxwiwo dasɛ mɔ Babiloni gawo gbezannɔ zokpu cɛwo yí sɔ wanɔ enuvɔn koɖo amɛwo. Paul-Alain Beaulieu ci yí nyi enukplamɛtɔ yí kplanɔ enu amɛwo so blema Asiri xolɔlɔ koɖo egbe ci wodonɔ le nɔ nu le Winivɛshite Toronto tɔ nu mɔ: “Babiloni nuŋwlɛɖɛwo dasɛ mɔ Efyɔ lɔ nanɔ gbe mɔ wole lé mɛɖekpokpwi ci yí dena bubu ye alo Babiloni mawuwo o do zomɛ.” Wonu do enuŋwlɛŋwlɛ ɖeka ci yí li le Efyɔ Nabukodonosɔ hwenu mɛ mɔ: “Míwu wo, mído zo wo, míwi wo le adonu . . . Mína nɔ azɔ wowotɔwo asugbɔ, mísɔ wo do ezogɛgɛ mɛ nɔ woafiɔn.”

Ecɛ dɔ mìɖo ŋwi exolɔlɔ ci yí le Daniɛli eta 3 mɛ. Exolɔlɔ lɔ nu mɔ, Efyɔ Nabukodonosɔ wa shika voju gangan ɖeka do Dura le Babiloni jugan lɔ godu. Ci Ebrevi amɛtɔn Shadraki, Meshɛki, koɖo Abɛdi-Nɛgo gbe mɔ yewodado ŋdo nɔ voju lɔɔ, Nabukodonosɔ do dɔmɛzi sugbɔ yí ɖe egbe mɔ wole do ezo do zokpu lɔ mɛ “ze adrɛ nɔ aje wu lé ejenɔ do sa” keŋ nɔ “woadɔ wo do ezo gangan lɔ mɛ.” Mawudɔla sɛnŋ ɖeka hwlɛn wo gan le zokpu lɔ mɛ.​—Dan. 3:1-6, 19-28, NWT.

© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source

Ekpe mɛmɛ ɖeka ci ji woŋwlɛ Nabukodonosɔ ŋkɔ do.

Brikikpe ciwo yí wokpɔ le Babiloni can dasɛ mɔ nyɔnɔnwi yí Bibla nu. Woŋwlɛ enyɔ ciwo yí kannɔfu efyɔwo do sugbɔtɔ ji. Ðeka mɔ: “Nabukodonosɔ, Babiloni fyɔ . . . efyɔxwe ci yí enyɛ efyɔ gangan lɔ cu. Anyi viviwo le nyi efyɔ keke asɔyi mavɔ”. Enu cɛ ci woŋwlɛ do ekpe cɛ ji jikɔ aɖyi enu ci woŋwlɛ do Daniɛli 4:30 mɛ. Le nɔɔ, Efyɔ Nabukodonosɔ gangan yiɖeki yí mɔ: “Mí kpɔ Babiloni ɖaa! Ŋ cu ejugan vevi cɛ. Anyi fyɔxwe lɔ! Ŋ cu texwe vevi cɛ koɖo anyi ŋsɛn. Ŋ cu texwe lɔ yí a dasɛ lé ŋ gangan do!”