Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

Masoretiki bi ɔmɛ hyɛ Ngmami ɔ nɔ nɛ a ngma e mi munyu ɔmɛ kɛ fɔ si pɛpɛɛpɛ

MUNYUHI NƐ KƆƆ HƐ MI MUNYU Ɔ HE | BAIBLO Ɔ​—E NYƐ GBLEE SI HIMIHI NƐ A MI WA MI

Nihi Bɔ Mɔde Kaa A Ma Tsake Baiblo ɔ Mi Munyu Ɔmɛ, Se A Yi Manye

Nihi Bɔ Mɔde Kaa A Ma Tsake Baiblo ɔ Mi Munyu Ɔmɛ, Se A Yi Manye

NYAGBA A: Níhi nɛ a ngma Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ ngɛ a nɔ ɔ fuu puɛ, se ekomɛ ngɛ kɛ ba si amlɔ nɛ ɔ. Jehanɛ se hu ɔ, Baiblo ɔ nyɛ nɛ e gblee si temi kɛ womihi fuu a mi. Se nihi nɛ a ngma Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ kɛ wo womi kpahi a mi, kɛ nihi nɛ a tsɔɔ Baiblo ɔ sisi kɛ ya gbi kpahi a mi ɔ a kpɛti ni komɛ ka kaa a ma tsake Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ. A bɔ mɔde kaa a ma tsake Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ konɛ e kɛ a hemi kɛ yemi ɔ nɛ kɔ. Nɔ hyɛmi ní komɛ lɛ nyɛɛ se ɔ nɛ:

  • Jami he: Nihi nɛ a ngma Samaritan Pentateuch ɔ ngɔ munyu ko kɛ piɛɛ 2 Mose 20:17 ɔ he, bɔ nɛ pee nɛ a kɛ fĩ sɔlemi tsu ko nɛ a ngɛ hlae nɛ a ma ngɛ Gerizim Yoku ɔ nɔ ɔ se.

  • Triniti tsɔɔmi ɔ: Benɛ a gbe Baiblo ɔ nya nɛ e sui jeha 300 lolo ɔ, nɔ ko nɛ e he Triniti tsɔɔmi ɔ ye ɔ ngɔ munyu komɛ kɛ piɛɛ 1 Yohane 5:7 ɔ he. Munyuhi nɛ e kɛ piɛɛ he ɔ ji: “Ngɛ hiɔwe, Tsɛ ɔ, Munyu ɔ, kɛ Kpade Klɔuklɔu ɔ: nɛ etɛ nɛ ɔmɛ bla kɛ pee kake.” Munyu nɛ ɔ be blema Baiblo nɛ a kɛ nine ngma a mi. Ní lelɔ ko tsɔɔ kaa kɛ je jeha 500 se kɛ yaa a, a ngɔ munyu nɛ ɔmɛ kɛ piɛɛ Baiblohi fuu nɛ a ngma ngɛ Latin gbi ɔ mi ɔ a he.

  • Mawu biɛ: Yuda bi komɛ tsɔɔ kaa Mawu biɛ ɔ ngɛ klɔuklɔu, lɔ ɔ he ɔ, e sɛ nɛ a kɛ tsu ní. Enɛ ɔ ha nɛ Baiblo sisi tsɔɔli komɛ je Mawu biɛ ɔ kɛ je a Baiblohi nɛ a tsɔɔ sisi ɔmɛ a mi, nɛ a ngɔ sablaihi nɛ ji “Mawu” aloo “Nyɔmtsɛ” kɛ da nane mi. Se pi Bɔlɔ ɔ pɛ nɛ a kɛ biɛ nɛ ɔmɛ tsɛɛ, ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ, a kɛ sablai nɛ ɔmɛ tsɛɔ nimli, lakpa mawuhi, kɛ Abosiami hulɔ.​—Yohane 10:34, 35; 1 Korinto Bi 8:​5, 6; 2 Korinto Bi 4:4. *

NƆ́ NƐ HA NƐ BAIBLO Ɔ NGƐ KƐ BA SI AMLƆ NƐ Ɔ: Kekleekle ɔ, e ngɛ mi kaa nihi nɛ a hyɛ Baiblo ɔ nɔ kɛ ngma e mi munyu ɔmɛ ɔ a kpɛti ni komɛ pee we totooto, nɛ a bɔ mɔde kaa a ma tsake e mi munyu ɔmɛ ekomɛ mohu lɛɛ, se a ti ni komɛ pee totooto, nɛ a ngma e mi munyu ɔmɛ pɛpɛɛpɛ kɛ fɔ si. “Maa pee jeha 1,000 kɛ ya si jeha 1,400 nɛ be ɔ, ní ngmali a kuu ko nɛ a tsɛɛ mɛ ke Masoretiki bihi ɔ hyɛ Somi Momo ɔ nɔ nɛ a ngma e mi munyu ɔmɛ kɛ pue si. Ke a ngma ba fa fɛɛ ba fa ta a, a kaneɔ munyungu ɔmɛ kɛ munyuza amɛ konɛ a hyɛ kaa nɔ́ nɛ a ngma a da nɛ tɔ̃tɔ̃mi ko be he lo. Ke a ngma nɔ́ ko nɛ a susu kaa nɔ́ nɛ a hyɛ nɔ kɛ ngma a dɛ ɔ, a kadiɔ kɛ fɔɔ si ngɛ nɔ́ nɛ a ngɛ ngmae ɔ kasa nya. A sume nɛ a tsake Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ kɔkɔɔkɔ. Ní lelɔ ko tsɔɔ kaa a naa tsakemi nɛ a maa pee ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ kaa e ji yayami agbo.”

Nɔ́ nɛ ji enyɔ ɔ, a na Baiblo womi kpohi babauu nɛ ní leli ma nyɛ maa hyɛ nɔ konɛ a kɛ na hehi nɛ tɔ̃tɔ̃mihi ngɛ ɔ. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, jami hɛ mi nyɛɛli de jeha lafahi abɔ kaa Baiblo ɔ nɛ a tsɔɔ sisi kɛ ya Latin gbi mi ɔ da pɛpɛɛpɛ. Se ngɛ 1 Yohane 5:7 ɔ, a ngɔ munyuhi nɛ wa tu a he munyu kɛ sɛ hlami ɔ kɛ wo lejɛ ɔ. A pee jã ngɛ King James Version! ɔ nɛ nihi buu wawɛɛ ɔ hu mi. Se benɛ a na womi kpo kpahi ɔ, mɛni a yɔse? Bruce Metzger ngma ke: “Munyuhi nɛ a kɛ piɛɛ 1 Yohane 5:7 ɔ he ɔ je kpo ngɛ Baiblo nɛ a tsɔɔ sisi kɛ ya Latin gbi mi ɔ mi pɛ. Se munyu nɛ ɔmɛ be blema womi kpohi tsuo nɛ a kɛ nine ngma, kaa Syriac, Coptic, Armenian, Ethiopic, Arabic, kɛ Slavonic ɔ a mi.” Enɛ ɔ he ɔ, a je munyu nɛ dɛ nɛ ɔmɛ kɛ je King James Version ɔ nɛ́ a tsake hɛ mi ɔ, kɛ Baiblo kpahi a mi.

Chester Beatty P46. A ngma Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ ekomɛ kɛ wo womi kpo nɛ a kɛ ngɔwu pee nɛ ɔ mi maa pee jeha 200 ngɛ Kristo fɔmi se

Womi kpohi nɛ a se kɛ wawɛɛ nɛ a na a tsɔɔ kaa a tsakee we Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ. “Ngɛ jeha 1947 ɔ mi ɔ, nɔ ko na womi kpohi ngɛ Ngo Wo ɔ kasa nya. Ní leli ngɔ womi kpo nɛ ɔmɛ kɛ to nɔ́ nɛ Masoretiki bi ɔmɛ pee jeha akpehi abɔ nɛ be ɔ he. Ní lelɔ ko tsɔɔ kaa nɔ́ nɛ a na a tsɔɔ kaa benɛ Masoretiki bi ɔmɛ ngɛ Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ ngmae kɛ pue si ɔ, a pee totooto, nɛ nɔ́ nɛ a ngma a hu da, enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma he Baiblo ɔ ye.”

O ma nyɛ maa na Baiblo mi womihi nɛ ngɛ Somi He ɔ mi ɔ a mi hiɛhiɛɛ ngɛ Nito He ko nɛ ngɛ Ireland ɔ. A ngma womi nɛ ɔmɛ ekomɛ maa pee jeha lafa kake se benɛ a gbe Baiblo ɔ ngmami nya a. Munyunguhi a sisi tsɔɔmi womi ko tsɔɔ kaa e ngɛ mi kaa a ngma Baiblo ɔ mi munyu ɔmɛ kɛ wo womi kpahi a mi si abɔ mohu lɛɛ, se tsakemi tsɔwitsɔwi komɛ pɛ nɛ ngɛ a mi, nɛ a sisi numi ɔ hu tsakee we.

“Somi Momo ɔ mi munyu ɔmɛ nɛ a hyɛ nɔ nɛ a ngma a da pe womi kpahi tsuo nɛ a ngma a mi munyuhi kɛ fɔ si ɔ”

NƆ́ NƐ JE MI KƐ BA: Womi kpohi nɛ a se kɛ wawɛɛ nɛ a ngɛ kɛ ba si mwɔnɛ ɔ ye bua nɛ a nyɛ we nɛ a tsake sɛ gbi nɛ ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ. Ní lelɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Frederic Kenyon ɔ de ke: “Blema womi ko be nɛ a ngma e mi munyu ɔmɛ kɛ wo womi kpahi a mi si abɔ kɛ Baiblo ɔ sɔ, enɛ ɔ he ɔ, wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa sɛ gbi nɛ ngɛ Somi He ɔ mi ɔ tsakee we.” Ní lelɔ kpa ko hu nɛ a tsɛɛ lɛ ke William Henry Green ɔ de ke: “Somi Momo ɔ nɔ nɛ a hyɛ nɛ a ngma e mi munyu ɔmɛ kɛ wo womi kpahi a mi ɔ da pɛpɛɛpɛ. A da pe womi kpahi tsuo nɛ a ngma a mi munyuhi kɛ fɔ si ɔ.”

^ kk. 6 Ke o ngɛ hlae nɛ o le babauu ɔ, hyɛ munyu nɛ ji, Mawu Biɛ ɔ Ngɛ Hebri Ngmami ɔ MiMawu Biɛ ɔ Ngɛ Kristofohi A Hela Ngmami ɔ Mi ngɛ womiyo nɛ ji, Mawu Munyu ɔ Kasemi Womi nɛ ngɛ www.pr418.com/ada ɔ mi.