Yaa mi ní ɔ nɔ

Yaa e mi ní ɔ mi

Praslin ngɛ Seychelles, he nɛ Ta Bulɔ Nɔkɔtɔma Gordon na abɔɔ ko nɛ e tsɔɔ kaa lejɛ ɔ ji Eden abɔɔ ɔ ngɛ jeha 1881 ɔ mi

Paradeiso Ngɛ Zugba A Nɔ​​—Nyazia Aloo Nɔ́ Nitsɛ?

Paradeiso Ngɛ Zugba A Nɔ​​—Nyazia Aloo Nɔ́ Nitsɛ?

Paradeiso! Wa naa hehi nɛ a ngɛ fɛu a he fonihi ngɛ womiyohi a mi kɛ TV nɔ. Akɛnɛ hehi kaa jã a ngɛ fɛu kaa “paradeiso” he je ɔ, nihi suɔ nɛ a ya jɔɔ a he ngɛ lejɛ ɔ konɛ a je a juɛmi ngɛ a nyagba amɛ a nɔ. Se kaa bɔ nɛ wɔ tsuo wa le ɔ, ke wa ya nɛ wa kpale kɛ ba we mi ɔ, bɔ nɛ si himi ɔ ngɛ ha loko wa je ɔ, jã nɔuu e hii nɛ wa ba náa.

Se kɛ̃ ɔ, suɔmi nɛ nihi ngɛ kaa a maa hi paradeiso ɔ mi wa. Eko ɔ, wa ma bi ke: ‘Anɛ “paradeiso” mi si himi ɔ pi nyazia lo? Ke jã a, mɛni he je nɛ nihi a bua jɔ he ɔ? Anɛ zugba a maa pee paradeiso ligbi ko lo?’

BƆ NƐ PARADEISO Ɔ NGƐ HA

Kɛ je blema kɛ ba si mwɔnɛ ɔ, ke nihi nu paradeiso he sane ɔ, a bua jɔɔ. Nɔ́ nɛ ha nɛ nihi fuu a bua ba jɔ munyu nɛ ɔ he ji “ngmɔ ko ngɛ Eden, ngɛ beleku je” nɛ a wo ta ngɛ Baiblo ɔ mi ɔ. Mɛni ha nɛ jamɛ a ngmɔ ɔ loo abɔɔ ɔ ngɛ fɛu saminya a? Ngmami ɔ ke: “E [Yehowa Mawu] ha tso slɔɔtoslɔɔtohi puɛ ngɛ ngmɔ ɔ mi: tsohi nɛ ngɛ fɛu, kɛ ní nɛmɛ nɛ woɔ yiblii nɛ a yeɔ.” Jamɛ a ngmɔ ɔ ngɛ fɛu saminya nɛ lejɛ ɔ si himi ngɛ bua jɔmi. Nɔ́ nɛ ngɛ bua jɔmi ngɛ he pe kulaa ji kaa, “tso nɛ haa nɔ wami . . . maa si ngɛ ngmɔ ɔ kpɛti tutuutu.”​—1 Mose 2:8, 9.

Jehanɛ hu ɔ, Mose kekleekle womi ɔ tsɔɔ kaa pa eywiɛ komɛ je Eden kɛ ba gu abɔɔ ɔ mi. Mwɔnɛ ɔ, wa le Pa nɛ ɔmɛ a kpɛti enyɔ. Mɛ ji Tigris (loo, Hiddekel) kɛ Yufrate. (1 Mose 2:10-14) Pa enyɔ nɛ ɔmɛ be kɛ gu Iraq kɛ ya sɛ Persia wo ɔ mi. Blema a, jinɛ Iraq piɛɛ Persia ma a he.

Lɛɛ e ngɛ heii kaa, Persia bi ɔmɛ le paradeiso ɔ he sane wawɛɛ. A ngɛ Persia kapɛti ko nɛ a pee ngɛ jeha 1500 jeha amɛ a mi ngɛ blema níhi a to he ko nɛ ngɛ Philadelphia ngɛ Pennsylvania, U.S.A. A tɛni abɔɔ ko nɛ a po piɛ wo he kɛ e mi tsohi kɛ mɔmɔhi nɛ a ngɛ fɛu ngɛ kapɛti nɛ ɔ nɔ. Persia munyungu nɛ a tsɔɔ sisi ke “abɔɔ nɛ a po piɛ wo he” ɔ hu tsɔɔ “paradeiso.” Níhi nɛ a tɛni ngɛ kapɛti nɛ ɔ nɔ ɔ ha nɛ wa naa bɔ nɛ Baiblo ɔ kale Eden abɔɔ nɛ ngɛ fɛu ɔ ha.

Ngɛ anɔkuale mi ɔ, nihi tuɔ paradeiso ɔ he munyu slɔɔtohi ngɛ gbi babauu kɛ mahi fuu a mi. Benɛ adesahi a he ngɛ hiɛe ɔ, a ti ni komɛ ya hi zugba a nɔ he kpahi. Enɛ ɔ ha nɛ paradeiso he sane ɔ gbɛ fĩa. Se benɛ be ngɛ mi pue ɔ, a ngɔ hemi kɛ yemi kɛ nyazia komɛ kɛ futu paradeiso he sane ɔ mi. Mwɔnɛ ɔ po ɔ, nihi tsɛɛ ɔ hehi komɛ nɛ a ngɛ fɛu saminya a ke paradeiso.

NIHI HLA PARADEISO Ɔ SE BLƆ

Níhi a mi hlali komɛ tsɔɔ kaa a na paradeiso ɔ nɛ e laa a. Kaa nɔ hyɛmi nɔ́ ɔ, Britain bi a ta bulɔ nɔkɔtɔma ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Charles Gordon ɔ ya slaa si ngɛ Seychelles ngɛ jeha 1881 mi. Benɛ e na bɔ nɛ abɔɔ ko nɛ a tsɛɛ ke Vallée de Mai ɔ ngɛ fɛu ha a, e tsɔɔ kaa lɔ ɔ ji Eden abɔɔ ɔ nɛ. Ngɛ jeha 1492 mi ɔ, Italy mele kudɔlɔ ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Christopher Columbus ɔ ya Hispaniola nɛ ji zugba kpɔ nɛ wo bɔle lɛ ɔ nɔ. Benɛ e su lejɛ ɔ, e susu kaa eko ɔ, e kɛ Eden abɔɔ ɔ he kɛ we. He nɛ jinɛ a tsɛɛ ke Hispaniola a nɛ Dominican Republic kɛ Haiti ngɛ mwɔnɛ ɔ nɛ.

A bua blema zugba he fonihi nɛ hiɛ pe 190 nya kɛ pee yi nɔ sane womi ko nɛ a tsɛɛ ke Mapping Paradise. Foni nɛ ɔmɛ fuu tsɔɔ Adam kɛ Hawa nɛ a ngɛ Eden abɔɔ ɔ mi. Zugba he foni ɔmɛ a kpɛti kake ko ngɛ nɛ a je kɛ je womi nɛ nyumu ko nɛ a tsɛɛ lɛ ke Beatus nɛ e je Liébana ngma ngɛ jeha 1250 mi ɔ mi. A tɛni paradeiso ɔ he foni ngɛ zugba he foni nɛ ɔ nɔ. Ngɛ foni nɛ ɔ mi ɔ, o maa na pahi eywiɛ nɛ a biɛ ji, “Tigris,” “Yufrate,” “Pishon,” kɛ “Gihon,” nɛ be kɛ gu abɔɔ ɔ kɔ nya eywiɛ ɔmɛ kɛ tsɔɔ bɔ nɛ Kristo jami gbɛ fĩa je ɔ kɔ nya eywiɛ ɔmɛ ha. E ngɛ mi kaa he nɛ jinɛ Paradeiso ɔ ngɛ tutuutu lɛɛ wa li, se fonihi kaa jã, kɛ bɔ nɛ nihi tuɔ paradeiso ɔ he munyu ha a haa nɛ wa naa kaa loloolo ɔ, adesahi a bua jɔ he.

John Milton nɛ ji Ngleesi asilɛte ɔ ngma asilɛ ko nɛ e biɛ ji Paradise Lost (Paradeiso Laa) ngɛ jeha 1670 mi. Enɛ ɔ ha nɛ e ba he biɛ wawɛɛ. Asilɛ ɔ kɔɔ yayami nɛ Adam pee, nɛ ha nɛ a fiee lɛ kɛ je Eden nɛ a ngma ngɛ Mose kekleekle womi ɔ mi ɔ he. Ngɛ asilɛ nɛ ɔ mi ɔ, e ma neneene wami nɛ adesahi ma ná ngɛ zugba a nɔ he si womi ɔ nɔ mi. E ngma ke: “Jamɛ a be ɔ, zugba a tsuo maa pee paradeiso.” Pee se ɔ, Milton ngma asilɛ kpa ko nɛ ji Paradise Regained (A Kɛ Paradeiso Ba Ekohu).

A KPA HLAMI

Kɛ je blema lokoo ɔ, adesahi susuɔ paradeiso zugba a nɛ laa a he wawɛɛ. Se amlɔ nɛ ɔ, e ngɛ kaa nɔ́ nɛ e he hia we adesahi tsɔ, mɛni he je? Mapping Paradise womi ɔ tsɔɔ kaa, “jami he ní leli . . . je blɔ nɛ a kua paradeiso ɔ kɛ he nɛ jinɛ e ngɛ ɔ he munyu tumi.”

A tsɔɔ sɔlemi yali fuu kaa a hi he ji hiɔwe, se pi kaa a maa hi paradeiso mi ngɛ zugba a nɔ. Se Baiblo ɔ de ngɛ La 37:29 ke: “Nihi nɛ peeɔ nɔ́ nɛ da a, zugba a maa pee a nɔ́ nɛ a maa hi nɔ daa.” Amlɔ nɛ ɔ, zugba a pi paradeiso. Lɛɛ mɛni hɛ nɔ kami lɛ ngɛ nɛ tsɔɔ kaa si womi nɛ ɔ maa bami? *

ZUGBA A TSUO MAA PEE PARADEISO

Yehowa Mawu, nɔ nɛ bɔ Paradeiso nɛ laa a wo si kaa e maa pee zugba a tsuo paradeiso. Ngɛ mɛni blɔ nɔ? Yesu tsɔɔ wɔ kaa waa sɔle kikɛ: “O Matsɛ yemi ɔ nɛ ba; a pee nɔ́ nɛ o suɔ ngɛ zugba a nɔ kaa bɔ nɛ a peeɔ ngɛ hiɔwe ɔ.” (Mateo 6:10) Yesu Kristo ji Matsɛ Yemi nɛ ɔ nya Matsɛ. E ma je adesa nɔ yemihi tsuo kɛ je, nɛ e maa ye je ɔ tsuo nɔ. (Daniel 2:44) Matsɛ Yemi nɛ ɔ ma ha nɛ “a pee” Mawu suɔmi nya ní ngɛ zugba a nɔ, nɛ zugba a tsuo maa pee paradeiso.

Mawu ha nɛ Yesaya ngma bɔ nɛ si himi ngɛ Paradeiso nɛ e wo he si ɔ mi maa hi ha a kɛ fɔ si. Nyagbahi nɛ adesahi kɛ ngɛ kpee kaa hiɔ, ohia, nɔ hɛ mi hyɛmi, kɛ jami mi nyagbahi tsuo se maa po. (Yesaya 11:6-9; 35:5-7; 65:21-23) Wa kpa mo pɛɛ nɛ o he be kɛ kane jamɛ a ngmami ɔmɛ ngɛ o Baiblo ɔ mi. Ke o pee jã a, e ma ha nɛ o ná nɔ mi mami ngɛ níhi nɛ Mawu dla kɛ to ha adesa tsui kpakpatsɛmɛ ɔ mi. Nihi nɛ a maa hi paradeiso ɔ mi ɔ ma ná bua jɔmi kɛ Mawu dɛ mi jɔɔmi, nɛ ji níhi nɛ bɔ Adam ɔ.​—Kpojemi 21:3.

Mɛni he je nɛ wa ma nyɛ ma ná nɔ mi mami kaa hɛ nɔ kami kaa zugba a maa pee Paradeiso ɔ ji nɔ́ nitsɛ se pi nyazia? Ejakaa Baiblo ɔ de wɔ ke: “Hiɔwe ɔ tsuo [Yehowa] nɔ́, se zugba a lɛɛ e ngɔ kɛ ha nimli adesahi.” Hɛ nɔ kami kaa zugba a maa pee Paradeiso ɔ ji nɔ́ nɛ ‘Mawu, nɔ nɛ e be nyɛe maa ye lakpa a wo he si blema lokoo.’ (La 115:16; Tito 1:2) Paradeiso ɔ maa hi si kɛ ya neneene! Enɛ ɔ ji hwɔ se si himi kpakpa nɛ Baiblo ɔ wo si kaa e maa ba.

^ kk. 15 E ji bua jɔmi hu kaa ngɛ Koran ɔ mi ɔ, sura (yi) 21 nɛ a tsɛɛ ke Al-Anbiya’ [Gbali ɔmɛ] kuku 105 ɔ de ke: “Ye sɔmɔli nɛ a peeɔ nɔ́ nɛ da a maa hi zugba a nɔ.”