BIMWƆYO nɛ a fɔ lɛ ehe he ngɛ mɔbɔ pe nɔ́ fɛɛ nɔ́. Benɛ wa ji bimwɔwi ɔ, wa fɔli nɛ a pee nɔ́ fɛɛ nɔ́ kɛ ha wɔ. Ke pi mɛ ɔ, jinɛ wa ní ko pee mɔbɔ. Benɛ wa bɔni nyɛɛmi ɔ, nihi nɛ a wa a pee kaa oblaihi ngɛ wa hɛ mi. Ke wa na nimli nɛ ɔmɛ ɔ, wa yeɔ mɛ gbeye, lɛɛ ja wa fɔli ngɛ wa kasa nya haa. Ke wa yayo loo wa papaa pɛtɛ wa he ɔ, wa nuɔ he kaa wa ngɛ slɔkee.

Benɛ wa wɛ ɔ, suɔmi nɛ wa fɔli je kpo kɛ tsɔɔ wɔ, kɛ yemi kɛ buami nɛ wa fɔli kɛ ha wɔ ɔ ha nɛ wa bua jɔ. Ke wa yɔse kaa wa fɔli ɔmɛ suɔ wɔ ɔ, e haa nɛ wa náa nɔ́ mi mami kaa wa ngɛ slɔkee. Ke a de wɔ ke wa ngɛ mɔde bɔe ɔ, e woɔ wɔ he wami nɛ wa yaa wa hɛ mi.

Benɛ wa ngɛ wae ɔ, wa huɛmɛ hu ha nɛ wa nu he kaa wa ngɛ slɔkee. Ke a ngɛ wa kasa nya a, wa yi gbeye, nɛ lɔ ɔ haa nɛ sukuu yami ngɔɔ.

Ngɛ anɔkuale mi ɔ, jã ji bɔ nɛ e sa nɛ jokuɛwi a si nɛ hi. Se jokuɛwi komɛ be huɛmɛ kpakpahi, nɛ a ti nihi fuu ngɛ nɛ a fɔli yi bua mɛ. Melissa de ke, “Ke i na fonihi nɛ tsɔɔ wekuhi nɛ kake peemi kɛ bua jɔmi ngɛ a kpɛti ɔ, i deɔ ye he ke, ‘I ná nɛ ye jokuɛwi a si ngɛ bua jɔmi kaa kikɛ.’” * Eko ɔ, mo hu o de nɔ́ ko kaa jã hyɛ.

Eko ɔ, benɛ o wɛ ɔ, o nuɔ he kaa o he be se nami. Eko ɔ, o fɔli je we suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mo, nɛ a ní peepee wui mo he wami. Aloo o kai bɔ nɛ o fɔli pɛ hluu nɛ a po a gba a mi ɔ​—nɛ eko ɔ, o susu kaa mo hu o piɛɛ he nɛ e ba jã a nɛ. Aloo eko ɔ, o fɔli ɔmɛ a ti nɔ kake jɛɔ mo loo e kongo ɔ mo wawɛɛ.

Kɛ jokuɛwi nɛ a fɔli je we suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ ɔ peeɔ a ní ha kɛɛ? A ti ni komɛ kaseɔ tsopa yaya kɛ da numi loko a yeɔ jeha nyɔngma kɛ kpaanyɔ. Ni komɛ hu kɛ a he ya bɔɔ juli. Behi fuu ɔ, akɛnɛ a fɔli je we suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mɛ he je ɔ, a peeɔ plã. Se jamɛ a huɛ bɔmi nɛ ɔ se kɛ we kulaa, nɛ ke e ba jã a, a haoɔ pe sa a.

Ke a kɛ a he wui je mi bami yaya mi po nɛ a wa a, a susuɔ kaa a he be se nami. Ana de ke, “I ba he  ye kaa ye he be se nami ejakaa jã nɛ ye yayo de mi si abɔ. I kaii we kaa e je ye yi loo e je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ mi hyɛ.”

Pi bɔ nɛ a tsɔse wɔ ha a pɛ nɛ haa nɛ e baa lɛ jã. Gba mi pomi, bwɔmi, kɛ bɔ nɛ wa nɔmlɔ tso ɔ ngɛ ha po ma nyɛ ma ha nɛ e pee wɔ kaa wa he be se nami. Ní nɛ ɔmɛ eko tsuaa eko ma nyɛ ma puɛ huɛ bɔmi nɛ ngɛ waa kɛ ni kpahi a kpɛti ɔ, nɛ e be hae nɛ wa ná bua jɔmi. Mɛni wa ma nyɛ maa pee konɛ e ko pee wɔ kaa wa he be se nami?

Bua jɔmi sane ji kaa yemi kɛ buami ngɛ kɛ ha mo. Nɔ ko ngɛ nɛ e suɔ kaa e maa ye bua mo, nɛ e ma nyɛ maa ye bua mo hulɔ​—jamɛ a nɔ ɔ ji Mawu.

Mawu de kɛ gu gbalɔ Yesaya nɔ ke: ‘Ko ha nɛ nɔ́ ko nɛ wo o he gbeye. Imi ji o Mawu ɔ nɛ! Ma wo mo he wami; ma piɛɛ o he; Ma bu o he, nɛ ma baa o yi.’ (Yesaya 41:10, 13) Hyɛ bɔ nɛ e ji bua jɔmi ha kaa Mawu suɔ nɛ e ye bua mo! E sɛ nɛ o hao kulaa!

Baiblo ɔ tu Mawu sɔmɔli komɛ nɛ a hao, se a nyɛ nɛ a ngɔ a hɛ kɛ fɔ Mawu nɔ ɔ he munyu. Benɛ Hana ná we nɛ e fɔ Samuel lolo ɔ, e hao wawɛɛ, nɛ e susu kaa se nami ko be e he. A ye e he fɛu ejakaa yosa ji lɛ. Enɛ ɔ he ɔ, behi fuu ɔ, Hana yi ní, nɛ e foɔ ya. (1 Samuel 1:6, 8) Se benɛ e tsɛ Mawu ngɛ sɔlemi mi nɛ e de lɛ nɔ́ fɛɛ nɔ́ nɛ ngɛ lɛ haoe ɔ, e yi aywilɛho hu.​—1 Samuel 1:18.

La polɔ David hu hao nɛ e ye gbeye be komɛ. Matsɛ Saul ngɔ jehahi fuu kɛ hla David konɛ e gbe lɛ. David je e he nyɛli a dɛ si abɔ, nɛ e nyagba amɛ pee kaa nyu nɛ su e kuɛ mi. (La 55:3-5; 69:1) Ngɛ enɛ ɔ tsuo se ɔ, e ngma ke: ‘Ma hwɔ si nɛ ma hwɔ mahe ngɛ tue mi jɔmi mi. Ejakaa mo, Yehowa pɛ lɛ o haa nɛ ye he mi jɔɔ mi.’​—La 4:8.

David kɛ Hana tsuo ngɔ a haomi ɔmɛ kɛ fɔ Yehowa nɔ, nɛ e ye bua mɛ. (La 55:22) Mɛni blɔ nɔ wɔ hu wa ma nyɛ maa gu kɛ pee jã mwɔnɛ ɔ?

1. Moo ngɔ Yehowa kɛ pee o Tsɛ, nɛ o ngɔ o hɛ kɛ fɔ e nɔ.

Yesu wo wɔ he wami kaa waa bɔ mɔde nɛ waa le e Tsɛ nɛ ji, “anɔkuale Mawu ɔ.” (Yohane 17:3) Bɔfo Paulo de ke, “Mawu kɛ wa ti nɔ tsuaa nɔ kpɛti kɛ we kulaa.” (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 17:27) Yakobo hu ngma ke, “Nyɛɛ hɛ nyɛ kɛ su Mawu he, nɛ e maa hɛ lɛ kɛ su nyɛ he.”​—Yakobo 4:8.

Lemi nɛ wa le kaa wa Tsɛ nɛ ngɛ hiɔwe ɔ suɔ wɔ, nɛ e susuɔ wa he ɔ yeɔ bua wɔ nɛ wa hɛwi. Ngɛ anɔkuale mi ɔ, e heɔ be loko wa ma nyɛ ma ná he kɛ nɔ fɔmi ngɛ nɔ ko mi, se se nami ngɛ he wawɛɛ. Yo ko nɛ a tsɛɛ lɛ Caroline de ke, “Kɛ je benɛ Yehowa ba pee ye Tsɛ ɔ, i nyɛɔ nɛ i deɔ lɛ níhi nɛ haoɔ mi. Enɛ ɔ ha nɛ ye tsui nɔ ye mi wawɛɛ!”

Yo ko nɛ a tsɛɛ lɛ Rachel hu de ke, “Benɛ ye fɔli ɔmɛ je ye he, nɛ i be nɔ ko ɔ, Yehowa lɛ ye bua mi. I kɛ lɛ sɛɛɔ ní, nɛ i deɔ lɛ kaa e ye bua mi ngɛ i haomi ɔmɛ a mi. Nɛ e ye bua mi hulɔ.” *

2. Kristofohi nɛ a ngɛ suɔmi.

Yesu tsɔɔ e kaseli ɔmɛ kaa a kɛ a sibi nɛ hi si kaa nyɛmimɛ. E de mɛ ke: “Nyɛ tsuo pɛpɛɛpɛ nyɛmimɛ ji nyɛ.” (Mateo 23:8) E ngɛ hlae nɛ e kaseli anɔkualetsɛmɛ ɔmɛ nɛ a suɔ a sibi nɛ a pee weku agbo.​—Mateo 12:48-50; Yohane 13:35.

Yehowa Odasefohi bɔɔ mɔde wawɛɛ kaa a ma je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ a sibi nɛ a wo a sibi he wami. (Hebri Bi 10:24, 25) Nihi fuu naa asafo mi kpehi nɛ Yehowa Odasefohi peeɔ ɔ kaa tsopa nɛ a kɛ toɔ a pa nɔ.

Yo ko nɛ a tsɛɛ lɛ Eva de ke, “I ná huɛ ko nɛ i kplɛɛ we e he nɔ́ kulaa ngɛ asafo ɔ mi. Benɛ i kɛ haomi ngua ko kpe ɔ, e bu mi tue, e kane Baiblo ɔ kɛ tsɔɔ mi, nɛ e kɛ mi sɔle. Be fɛɛ be ɔ, e ngɛ ye kasa nya. Ke i kɛ lɛ sɛɛ ye nyagba amɛ a he ní ɔ, i naa kaa tlomi ko je ye kuɛ nɔ. I naa lɛ si kaa e ye bua mi nɛ i pee we yeyeeye tsɔ.” Rachel hu de ke, “I ná ‘tsɛmɛ kɛ nyɛmɛ’ ngɛ asafo ɔ mi. A suɔ mi wawɛɛ, nɛ a haa nɛ ye bua jɔɔ.”

3. Moo suɔ ni kpahi, nɛ o pee mɛ kpakpa.

Ke o jeɔ suɔmi kpo, nɛ o peeɔ nihi kpakpa a,  e ma ha nɛ o ma ná huɛmɛ kpakpahi. Yesu de ke: “Gbaami ngɛ nɔ́ hami mi pe nɔ́ hemi.” (Bɔfo Ɔmɛ A Ní Tsumi 20:35) Be mi nɛ waa yaa nɔ nɛ wa keɔ nihi ní ɔ, wa maa na kaa nihi hu maa ke wɔ ní. Yesu de e kaseli ɔmɛ ke: ‘Nyɛɛ ke nyɛ sibi ní, nɛ nihi hu maa ke nyɛ ní.’​—Luka 6:38.

Ke wa je suɔmi kpo kɛ tsɔɔ nihi nɛ mɛ hu a pee jã a, e haa nɛ wa nuɔ he kaa a ngɛ slɔkee. Baiblo ɔ de ke, “suɔmi se pui gblegbleegble.” (1 Korinto Bi 13:8) María de ke, “I le kaa ní yaya komɛ nɛ i susuɔ ngɛ imi nitsɛ ye he ɔ be mi. I bɔɔ mɔde kaa ma ye bua ni kpahi konɛ ma ko hi níhi kaa jã a he susue. Be tsuaa be nɛ ma pee nɔ́ ko kɛ ye bua ni kpahi ɔ, ye tsui nɔɔ ye mi.”

Ngɛ anɔkuale mi ɔ, ke o kɛ ga womi nɛ ɔmɛ nɛ wa sɛsɛ he ɔ tsu ní ɔ, lɔ ɔ tsɔɔ we kaa o nyagba amɛ a se maa po kulaa. Se níhi nɛ wa sɛsɛ he ɔ ma nyɛ maa ye bua mo. Caroline de ke, “Loloolo ɔ, i peeɔ yeyeeye be komɛ. Se amlɔ nɛ ɔ, i nuɔ he kaa se nami ngɛ ye he. I le kaa Mawu susuɔ ye he, nɛ i ngɛ huɛmɛ kpakpahi fuu nɛ a haa nɛ ye bua jɔɔ.” Rachel hu de nɔ́ ko kaa jã. E de ke: “Be komɛ ngɛ nɛ i haoɔ. Se i ba ná nyɛmimɛ nyumuhi kɛ yihi nɛ a woɔ mi ga, nɛ a yeɔ bua mi nɛ i hɛwi tsɔ. Nɔ́ nɛ pe kulaa ji kaa, i kɛ Mawu sɛɛɔ ní daa ligbi. Enɛ ɔ yeɔ bua mi wawɛɛ.”

Be ko maa ba nɛ wa nyagba amɛ a se maa po kulaa. Baiblo ɔ tsɔɔ kaa je ehe maa ba, nɛ nɔ fɛɛ nɔ maa hi si slɔkee. Mawu Munyu ɔ wo si ke: “Nɔ tsuaa nɔ maa hi si ngɛ he jɔmi mi ngɛ e wai tso loo e ngmɔkɔ tso sisi, nɛ nɔ ko be nɔ ko he gbeye woe.” (Mika 4:4) Jamɛ a be ɔ, nɔ ko be wa he gbeye woe, nɛ nɔ ko be wɔ awi yee, nɛ wa be níhi nɛ hao wɔ wawɛɛ be ko nɛ be ɔ po “kaie” hu. (Yesaya 65:17, 25) Mawu kɛ e Bi Yesu Kristo ma ha nɛ “dami sane” yemi ma he si ngɛ zugba a nɔ. Nɛ enɛ ɔ ma ha nɛ wa “ma ná he jɔmi kɛ maa ya neneene.”​—Yesaya 32:17.