Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

Vyuma Mwatela Kutachikiza haMusongo waChishikashika

Vyuma Mwatela Kutachikiza haMusongo waChishikashika

Liuka lyaWorld Health Organization lyawanyine nge mumwaka wa 2013, vatu vakuhambakana hajimiliyoni 198 vapwile namusongo wachishikashika, kaha vatu vakuheta kafwe ku 584,000 vafwile kumusongo kanou. Havatu kanava vafwile, kafwe vatu 4 havatu 5 vapwile vanyike vamyaka yakusemuka 5 nakuneha mwishi. Musongo kana wavula chikuma mumafuchi kafwe 100 mukaye kosena nakulingisa vatu vakuheta kujimiliyoni 3.2 vapwenga muponde yakukwachiwa musongo kana.

1 MUSONGO WACHISHIKASHIKA WAPWA UKA?

Musongo wachishikashika veji kuunehanga kuli katutu uze eji kutandanga mumujimba. Vinjikizo vimwe vyakwijivilaho musongo kanou shina kwivwa chishika, kulikatula mujimba, kutukuta, kuviza mutwe, kuviza mujimba, kuzemba kumuchima nakusaza. Vinjikizo kana vinahase kusoloka kuswa kumwe, kweseka nakatutu uze nanehe musongo kana nalwola mutu naviji musongo kanou.

2 MUSONGO WACHISHIKASHIKA WEJI KUTANDANGA NGACHILIHI?

  1. Tututu vavuluka ngwavo Plasmodia vaze veji kunehanga musongo wachishikashika veji kwingilanga mumanyinga amutu nge vanamusumu kukangenengene wachipwevo vavuluka ngwavo Anopheles.

  2. Ava tututu veji kuyanga kumaselusi akulisuli lyamutu uze vanasumu kukangenengene nakuputuka kusemunwina.

  3. Nge liselusi lyakulisuli linatuvika, ava tututu veji kulovokangamo nakuya nakulukuka jino maselusi amumanyinga vavuluka ngwavo red blood cells, nakusemunwina cheka.

  4. Nge liselusi lyamumanyinga linatuvika, ava tututu veji kulovokangamo nakulukuka maselusi eka.

  5. Ava tututu veji kutwalaho lika kulukuka maselusi amumanyinga nakuwalingisa atuvike. Kala lwola nawatuvika maselusi ared blood cells, mutu uze vasumanga kukangenengene eji kwivwanga vinjikizo vyamusongo wachishikashika vize tunavuluka lyehi.

3 MUNAHASE KULIKINGA NGACHILIHI?

Nge mwatwama mungalila muze mwalisala musongo wachishikashika, kaha . . .

  • Zachisenu mushikitela

    • uze vanakwichi vitumbo.

    • wakuhona kupulika chipwe wakuhona mena.

    • uze munasetula kanawa kukahela.

  • Fwafumwinenu vitumbo muzuvo yenu.

  • Nge munahase, hakenu jisefwasefwa hajinjanena nahavikolo vyenu, najifwani chipwe makina eka akwingisa peho yayivulu muzuvo mangana yipekumune tungenengene.

  • Vwalenunga uvwalo utoma chipwe utomonoka uze unahase kufwika mujimba wenu wosena.

  • Lihendenu kuvihela vyakujika kuze veji kulikungulwilanga tungenengene, nakuvihela kuze kunakendama meya kuze veji kusemenanga.

  • Nge muli nakwivwa vinjikizo vyachishikashika, kaha mwatela kuya washi kuchipatela.

Nge muli nakusaka kuya kungalila kuze kwalisala musongo wachishikashika . . .

  • Hulisenu vamilweze omu kuli oholyapwa shimbu kanda muyenga. Tututu vaze veji kunehanga musongo kana vapwa vakulihandununa handununa kweseka najingalila. Ngocho, navitumbo vyakuvajihisa vinahase kulihandununa. Nachipwa nawa chamwaza kuhulisa ndotolo amilweze mwakukalilamina kweseka namisongo yize mwavizaho lyehi.

  • Omu namutambuka ungeji, mwatela kukavangiza jindongi jize jili muchihande chino chize chili nakuhanjika havatu vaze vatwama mujingalila muze mwalisala musongo wachishikashika.

  • Nge namukevwa vinjikizo vyamusongo wachishikashika, kaha mwatela kukaya washi kuchipatela. Tachikizenu ngwenu vinjikizo kana munahase kuvivwa nge munahichi chalumingo chimwe chipwe viwana kufuma haze amisuminyine kangenengene.